Schuilkelders uit de Koude Oorlog

Schuilkelders  

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de schuilkelders vooral gericht op de bescherming van de bevolking tegen een luchtaanval. Het verblijf in de schuilkelder kon enkele uren tot een dag duren. Vanaf 1955 neemt de dreiging tot een aanval met atoomwapens toe. Er wordt vanuit gegaan dat men dan veel langer in een schuilkelder zal moeten zitten. Hierdoor zijn extra voorzieningen nodig zoals verwarming, wasgelegenheden en toiletten. Maar ook dikke betonnen muren, kluisdeuren en douches voor het verwijderen van giftige stoffen.  

Nieuwe plannen

Omdat mensen een schuilgelegenheid moeten hebben in de directe omgeving, komen er schuilkelders daar waar veel burgers samenkomen: gemeentehuizen, parkeergarages, metrostations, enz. Ook bestaande gebouwen worden aangepast. Door het ontbreken van geschikte materialen loopt de realisatie vertraging op, waardoor in 1990 in Nederland voor slechts 320.000 burgers schuilgelegenheid is.  

Schuilkelder aan huis

Er komen ook richtlijnen voor veiligheid in de eigen woning. De organisatie Bescherming Bevolking geeft voorlichting hierover. In diverse gemeenten in Nederland worden modelwoningen ingericht waar de bevolking kan zien hoe men met eenvoudige middelen een schuilgelegenheid kan creëren. Meestal is de kelder hiervoor de aangewezen plaats en als die er niet is, de keuken. Sommigen bouwen een schuilkelder in eigen tuin en er worden ook prefab-woningen aangeboden.  

Een streep erdoor

Na afloop van de Koude Oorlog, zet het ministerie van Binnenlandse Zaken in 1990 een streep onder het schuilkelderbeleid. De bestaande schuilkelders krijgen andere bestemmingen. Vele zijn sindsdien gesloopt of niet langer onderhouden waardoor ze inmiddels als schuilkelder onbruikbaar zijn geworden.

Schuilkelders in Gelderland 

In het bronmateriaal worden een aantal nieuwe en aangepaste schuilplaatsen genoemd in Gelderland uit de periode van de Koude Oorlog. Bijvoorbeeld parkeergarages in Eibergen en Apeldoorn en de naoorlogse gemeentehuizen van Harderwijk, Havendam, Nunspeet en Putten. In Zutphen bevond zich een schuilkelder onder een bejaardentehuis en in Nijmegen in de voetgangerstunnel onder het station.  

Bronnen en verder lezen:  

• T. van Merwijk, Civiele verdediging in het tijdperk van de wederopbouw (RACM, 2007);
• Wikipedia, Koude Oorlog;
• Crisis.nl, Wees voorbereid;
• mijnGelderland, De Bescherming Bevolking;
• mijnGelderland, Commandoposten van de Bescherming Bevolking.

Rechten

Olga Spekman, CC-BY