De herbestemming en restauratie van de ENKA

100 jaar ENKA Ede

Sinds BOEi aan het begin van de 21e eeuw betrokken werd bij de voormalige ENKA-fabriek, is er veel veranderd. Het veertig hectare tellende terrein was verlaten en de gebouwen waren in slechte staat. BOEi nam enkele monumenten over en zocht naar een nieuwe bestemming.

De Westhal

In 2015 startte de restauratie van de Westhal, een rijksmonument uit 1928. In het gebouw, met een oppervlakte van bijna 9.000 vierkante meter, is sinds 2016 ‘De Fietser’ gehuisvest. Op het sheddak van de Westhal zijn 1648 zonnepanelen aangebracht, die stroom leveren aan de omliggende woonwijk. De Westhal is hiermee het grootste energieleverende rijksmonument van Nederland. Het gebouw is ook aangesloten
op de aangrenzende biomassacentrale in Ede en daarmee CO2-neutraal.

Het Kantinegebouw

Het Kantinegebouw uit 1950-1951 is van oorsprong een was-, kleed- en schaftlokaal, met een oppervlak van ongeveer 4000 vierkante meter. In september 2020 heeft CNS-basisschool ‘De Ontdekking’ haar intrek in het gebouw genomen. Aan de opening van ‘De Ontdekking’ ging een jarenlange restauratie vooraf, waarbij de charme van het rijksmonument behouden bleef en toch het BENG-predikaat (Bijna Energie Neutraal Gebouw) is behaald. Het Kantinegebouw gebouw moest aan zowel de monumenteneisen als de eisen voor een schoolgebouw voldoen. Dit was een flinke uitdaging voor het betonnen gebouw met enorme glasvlakken. Ook moest de kolomconstructie worden aangepast om klaslokalen mogelijk te maken.

Het gebouw wijst uit dat deze eisen elkaar niet hoeven uit te sluiten en de ontwerpprincipes, licht, lucht en ruimte van het jaren ‘50 pand passen perfect bij haar nieuwe functie. In 2022 wordt de restauratie afgerond en neemt ook een kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang haar intrek in het Kantinegebouw. Op het terrein staan twee fabrieksschoorstenen: de ketelschoorsteen uit 1920 en de spinnerijschoorsteen uit 1927, ook bekend als de dunne en de dikke. De spinnerijschoorsteen is de hoogste gemetselde schoorsteen in Nederland. Sinds vorig jaar is op deze gerestaureerde schoorsteen een nestkast voor slechtvalken aangebracht.

Fontein en Herinneringsbank

Voor het Poortgebouw stonden tot 2020 een herinneringsbank uit 1938 en een fontein uit 1947. Als dank voor de komst van de fabriek en de gevolgen die dit heeft gehad voor Ede, werden beiden geschonken aan de ENKA. Deze twee kleine monumenten zijn gerestaureerd en hebben nu een nieuwe, prominente plek bij het EHBO-gebouw. Het laatste monument van BOEi dat herbestemd wordt, is het statige Poortgebouw, waar vroeger alle kantoren van de voormalige kunstzijdefabriek in zaten. Dit wordt momenteel gerestaureerd en geschikt gemaakt voor 32 appartementen.

Dit is een verhaal uit het eenmalige ENKA-magazine van mei 2022, dat verscheen ter gelegenheid van 100 jaar ENKA Ede. Lees ook de andere verhalen van deze special.