Syb Talma, de man aan de basis van de oudedagsvoorziening

Predikant, vakbondsman en politicus

Boekomslag De Rode Dominee door De Hoop en Bornebroek, uitgeverij Boom

Aritius Sybrandus (Syb) Talma (1864-1916), was van 1895 tot 1901 predikant van de Hervormde Gemeente Arnhem. Hij liet zich niet zozeer leiden door zijn kerkelijke milieu, maar veel meer door zijn gevoel voor sociale tegenstellingen. In 1908 werd hij minister van landbouw, nijverheid en handel.

Als predikant was hij geschrokken van de armoede die hij aantrof bij de seizoenarbeiders in Heinenoord, of die van de fabriekswerkers uit zijn latere gemeenten Vlissingen en Arnhem. Hoewel hij hervormd was, had hij zich aangesloten bij de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij. De ARP was volgens Talma bij uitstek een partij waar hij zijn geloof met sociale actie kon combineren. Ook sloot hij zich aan bij het christelijke werkliedenverbond Patrimonium.

Vakbondsman

Bij Patrimonium speelde hij al spoedig een leidende rol. Met moderne opvattingen over bijvoorbeeld het recht op werkstaking. Als spreker op vergaderingen was hij gevierd, als lid van de redactie (sinds 1898) van het blad Patrimonium schreef hij regelmatig artikelen. Mede onder Talma's invloed ontwikkelde zich binnen de christelijke arbeidersbeweging een strijdbaarder geest. Dat resulteerde in 1909 in de oprichting van een echte vakbond, het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV).

Politicus

In 1901 stelde Talma zich voor de ARP verkiesbaar bij de Tweede-Kamerverkiezingen. Hij deed dat in het kiesdistrict Tietjerkstradeel in de arme Friese streek De Wouden. Sociale wetgeving en uitbreiding van het kiesrecht waren belangrijke verkiezingsthema’s. Zijn tegenstrever daar was de socialist Pieter Jelles Troelstra. Geholpen door zijn redenaarstalent wist Talma Troelstra bij deze verkiezingen te verslaan. En zo kon het gebeuren dat hij op 20 oktober 1901 zijn afscheidspreek hield in de Grote of Eusebiuskerk te Arnhem en begon met een andere roeping, die van politicus

Kamerlid en minister

Talma was zeven jaar lid van de Tweede Kamer. Daarna is hij vanaf 1908 vier jaar minister van landbouw, nijverheid en handel geweest. Onder dit ministerie viel toen ook sociale zaken. Zijn productie was enorm: arbeidswetten, octrooiwetten, radenwetten en verzekeringswetten. Een van die wetten was de Invaliditeitswet waarin voor 70-jarige arbeiders (alsof zij invalide waren) een ouderdomspensioen van twee gulden per week werd geregeld. Dit alles bezorgde hem de titel van ‘rode dominee’. In 1919, ver na het aftreden van Talma, werd die wet verbeterd. De leeftijdsgrens voor het ouderdomspensioen ging naar beneden, naar 65 jaar, en de uitkering omhoog, naar drie gulden per week.

In 1914 keerde Talma terug naar een pastorie in Bennebroek. Zijn gezondheid was door het harde werken echter aangetast en hij overleed in 1916 52-jarige leeftijd.

Kantstrook

In de Koningstraat, tegen de Eusebiuskerk werd voor Talma een kantstrook geplaatst. De tekst van de kantstrook luidt:

In deze kerk hield op 20 oktober 1901 de hervormde predikant Aritius Sybrandus Talma (1864-1916) zijn afscheidspreek nadat hij was gekozen tot lid van de Tweede Kamer. + Als minister legde hij tussen 1908 tot 1913 de grondslag voor ons huidige sociale verzekeringsstelsel.

De kantstrook is op 15 oktober 2016 onthuld tijdens de Dag van de Arnhemse geschiedenis na afloop van een mini-symposium over Talma. De kantstrook is betaald door het CNV.