Mr. Jacob Mattheus de Kempenaer (1793-1870)

Openbare en andere functies

Als advocaat verdedigde De Kempenaer de redacteur van de Arnhemsche Courant, die als voornaamste liberale krant in Nederland van overheidswege werd vervolgd. Naast zijn advocatenpraktijk bekleedde De Kempenaer veel functies in het openbare leven in Arnhem en later ook daarbuiten. Zo was hij vele jaren lid van de Arnhemse gemeenteraad en ook een aantal jaren van Provinciale Staten van Gelderland. Ook was hij een groot aantal malen voorzitter van het Arnhems Historisch Genootschap Prodesse Conamur. In de landspolitiek speelde De Kempenaer een steeds belangrijker rol.

Negenmannen

In 1844 werd de Kempenaer benoemd tot lid van de Tweede Kamer. Al spoedig trad hij tot toe de zogenoemde Negenmannen, die onder leiding van J.R. Thorbecke een grondwetsherziening gingen voorbereiden. Deze grondwet kwam uiteindelijk in 1848 tot stand en hield een vergaande democratisering van ons staatsbestel in. De macht van de Koning werd beperkt, de onschendbaarheid van de Koning en in samenhang daarmee de ministeriële verantwoordelijkheid werden ingevoerd en de leden van de Staten-Generaal, van Provinciale Staten en van de gemeenteraad werden niet meer benoemd, maar gekozen. Onze huidige grondwet berust nog steeds op deze grondslagen. Intussen was De Kempenaer minister van Binnenlandse Zaken geworden, een functie die hij in 1849 al weer zou neerleggen. Wel was hij in de jaren 1853 tot 1860 wederom lid van de Tweede Kamer. Zijn advocatenpraktijk bleef hij intussen tot zijn overlijden in 1870 uitoefenen.

Hof van Batenburg

Die praktijk was sinds 1827 in het grote huis in de Zwanensteeg gevestigd. Zoals toen algemeen gebruikelijk was, woonde hij daar ook, met zijn vrouw Arnoldina Jacoba Gerlings en zijn zes kinderen.
Van dit huis, het oude Hof van Batenburg, zijn nauwelijks afbeeldingen bekend.

Kantstrook

Voor de plaats waar het huis heeft gestaan in de Zwanensteeg (nu Zwanenstraat) is een kantstrook geplaatst. De tekst van de kantstrook luidt:

Hier woonde mr. Jacob Mattheus de Kempenaer (1793-1870) + grondlegger van het advocatenkantoor de Kempenaer in 1816 + rijksadvocaat + lid gemeenteraad Arnhem + lid provinciale staten van Gelderland + lid Tweede Kamer + minister van binnenlandse zaken + hij was betrokken bij het opstellen en invoeren van de grondwet van 1848.

De kantstrook is op 28 juni 2016 onthuld door mevrouw mr. W. Sorgdrager, oud-minister van Justitie, daarbij bijgestaan door Wisse de Kempenaer, de zevende generatie De Kempenaer. De strook werd bekostigd door De Kempenaer Advocaten, Arnhem (naar aanleiding van het 200-jarig bestaan).