Catharina, vrouwe van Waardenburg

Bastaard van hertog Karel van Gelre

Catharina is een bastaarddochter van hertog Karel van Gelre. De hertog zorgt ervoor dat zijn bastaardkinderen op goede posities terechtkomen en regelt voor Catharina een huwelijk met Walraven van Arkel. Bij dit huwelijk in 1534 ontvangt Van Arkel eenmalig drieduizend gulden van de hertog, 34 hectare land, de hoge jurisdictie in verschillende gebieden maar ook een jaarlijkse uitkering van driehonderd gulden. Van de broer van Walraven, Gerrit van Arkel, heer van Heukelum, krijgt het echtpaar onder andere Huis Waardenburg.

Verbouwing

Catharina en Walraven laten het kasteel gedeeltelijk verbouwen en voegen verschillende renaissance ornamenten toe aan het middeleeuwse kasteel. Ze voegen natuurstenen decoraties toe en wapenstenen met daarop de wapens van Arkel en van Gelre. Veel hiervan is verloren gegaan bij de vernieling van het kasteel in 1574 maar er zijn in de oostvleugel van het kasteel nog verschillende renaissance ornamenten uit de tijd van Catharina en Walraven te zien.

Vrouwe van Waardenburg

In 1546 overlijdt Gerrit van Arkel kinderloos waarna Walraven de heerlijkheden Heukelum en Ammerzoden erft. Bij het overlijden van Walraven in 1556 worden deze heerlijkheden verdeeld onder zijn vijf zonen. Catharina is vanaf dat moment vrouwe van Waardenburg en heeft dus de leiding over het kasteel. Tegelijkertijd blijft ze zich ook ‘Catharina, bastaard van Gelre’ noemen. Catharina treedt tot 1569 ook op als voogd voor haar zoon George, heer van Ammerzoden.

Tachtigjarige Oorlog

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog blijft Catharina trouw aan haar katholieke geloof en ondersteunt de Spaanse zijde. Vanaf de zomer van 1573 proberen Oranje legers vanuit Zaltbommel het strategisch gelegen kasteel Waardenburg in te nemen. Catharina staat de vestiging van driehonderd Spaanse soldaten op het kasteel toe die vanuit het kasteel de controle over de Tielerwaard proberen te behouden. Nadat ze een eerste aanval in 1573 doorstaan moeten Catharina en de Spaanse troepen het kasteel in 1574, door een gebrek aan munitie, toch opgeven. Catharina en haar dochters worden naar Zaltbommel gevoerd en met ophanging bedreigd. Willem van Oranje beveelt echter de vrouwe van Waardenburg vrij te laten en laat Catharina met haar kinderen vertrekken naar Tiel. Waarschijnlijk heeft Catharina zich daarna gevestigd bij haar zoon op kasteel Heukelum en is daar in 1601 op negentig jarige leeftijd overleden.

Hoefijzer

Het kasteel werd geplunderd en vernield. Pas in 1627 is de ruïne weer bewoonbaar gemaakt.  Alleen het noordelijke deel van het kasteel werd hersteld. Daardoor ontstond de hoefijzerige vorm die heden ten dage nog te zien is. Het kasteel was in bezit van verschillende adellijke families. Bij een restauratie in 1895 werd aan de oostzijde een torentje toegevoegd. Het kasteel liep in de Tweede Wereldoorlog opnieuw schade op tijdens de bombardementen van de nabijgelegen Bommelse Brug. Het werd in 1957 onbewoonbaar verklaard waarna opnieuw een restauratie plaatsvond. Het kasteel heeft momenteel ongeveer de helft van zijn oorspronkelijke omvang, waarbij vooral oude delen bewaard zijn gebleven.

Bronnen

• ‘Catharina bastaard van Gelre’ in: I.D. Jacobs en J.A.E. Kuys (red.), Biografisch woordenboek Gelderland: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, deel 10 (Hilversum, 2014), 32-33.
• Jorien Jas, ‘Waardenburg’ in: Jan Vredenburg (red.), Kastelen in Gelderland (Utrecht, 2013), 360-364.

Dit is een venster uit de Canon van West Betuwe

Vorige vensterVolgende venster

Rechten

Rita Boer Rookhuiszen-de Joode, CC-BY-NC