Watertorens in Gelderland

Geschiedenis

In de eerste periode vanaf 1836 tot 1854 werden de torens vaak pal naast treinstations gebouw, omdat ze bedoeld waren voor de wateraanvoer naar stoomlocomotieven. Verder werden watertorens gebruikt bij de opkomende industrie voor het productieproces en de brandbestrijding. Pas na de cholera-epidemie van 1866 kwam de aanleg van het waterleidingnet voor de burgers in een versnelling. Toen werd namelijk ontdekt dat schoon drinkwater van groot belang is bij het voorkomen van deze ziekte. Tot de tweede helft van de negentiende eeuw haalde men namelijk veel water rechtstreeks uit sloot, plas of rivier.

Architectuur

Iedere watertoren is uniek omdat de ontwerper ernaar streeft om er steeds iets bijzonders van te maken. De verschillende architectuurstromingen laten hun sporen na. In de negentiende eeuw wordt de hoofdvorm door de stand van de techniek bepaald en worden ter verfraaiing allerlei versieringen aangebracht.

Vanaf de jaren twintig van de twintigste eeuw wordt er meer in gewapend beton gebouwd en ontstaan er nieuwe constructietechnieken. Er worden ook weer watertorens ontworpen met een rechte schacht waar het reservoir vanaf de buitenkant bijna niet in te herkennen is.

Watertorens in Gelderland

In Gelderland zijn er nog 32 watertorens te zien. Zij hebben  verschillende functies vervuld zoals bijvoorbeeld spoorwegwatertorens, waaronder die in Ede en Nijmegen, bij fabrieken zoals bij Nijmegen en Lichtenvoorde en ten behoeve van de watervoorziening voor akkerbouw Voorbeelden hiervan zijn de watertoren bij Huissen en het Landgoed Oud Groevenbeek bij Ermelo. Veel watertorens zijn inmiddels buiten gebruik gesteld. Minimaal 38 watertorens zijn in Gelderland inmiddels afgebroken. Daarnaast hebben een aantal een andere bestemming gekregen waaronder die van woning of restaurant zoals respectievelijk De Oude watertoren Zaltbommel en De Steener Tafel bij Arnhem.

Apeldoorn Combinatie klokken- en watertoren

De kapel maakt onderdeel uit van het seminarie en is gebouwd in de periode 1933-1935 van het type pseudobasiliek met aan een zijde uitgebouwde biechtkapellen onder een lessenaarsdak. De kapel bestaat uit een hoog gesloten bakstenen toren. Onder het tentdak van de toren bevinden zich het waterreservoir en de galmgaten waardoor de dubbele functie van klokken- en watertoren ontstaat. Het gebouw is gebouwd naar ontwerp van de architect J.M.van Hardeveld.

Drogenaptoren Zutphen

De Drogenaptoren in Zutphen staat voornamelijk bekend om zijn functie als stadspoort. In de periode 1888 tot 1892 is de toren omgebouwd als watertoren met een inhoud van 180m3. De toren heeft tot 1927 dienst gedaan als watertoren. Hierna is deze functie overgenomen door de watertoren aan de Warnsveldseweg met een inhoud van 600m3. De architect van deze laatste watertoren is Hendrik Sangster. In 1984 zijn in het onderste deel appartementen gebouwd. Het bovengelegen waterreservoir is nog steeds in gebruik als buffer.

Bronnen:

• www.watertorens.eu

• Een toekomst voor watertorens (pdf)

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC