Romeinse Godenpijler

Een van de opgravingmedewerkers doet verslag:

"Plotseling stuit de graafbak op iets hards: onmiddellijk onderzoek toont aan dat het om een groot kubusachtig blok steen gaat met gebeeldhouwde vlakken. Voorzichtig wordt grond om het voorwerp weg gegraven en de verrassing van de grafploeg kent geen grenzen: ondanks enige beschadigingen door de machine zijn, als het blok wat later in de strop hangt, duidelijk vier zijvlakken met laagreliëf te herkennen. (…) Met de hand verder gravend ontdekt de archeoloog iets groots: een tweede blok, weer met gelijksoortig beeldhouwwerk even groot als het vorige."

Goden en mensen

"(..) De twee stukken hebben een vierkante doorsnede van 0,80 x 0,80 meter en moeten ca. 100kg. per stuk wegen. De stukken passen op elkaar en behoren dus tot een en hetzelfde monument, dat oorspronkelijk een hoogte van ten minste 5 meter moet hebben gehad. Op alle vier de zijden staan gebeeldhouwde reliëfs met voorstellingen van goden en mensen, die in de hoogte over drie zones zijn verdeeld."

TIBR CSAR

Bij nader onderzoek blijken de volgende figuren op de centrale nissen herkenbaar: de godin van de jacht Diana, de god van de muziek Apollo en de godin Ceres. Op de laatste zijde staat naar alle waarschijnlijkheid, afgaande op de tekst op het altaar, Keizer Tiberius die van 14 tot 37 na Christus regeerde. Kiezer Tiberius krijgt door de godin Victoria een lauwerkrans op het hoofd gezet. In haar linkerhand draagt zij een palmtak. Zij symboliseert de overwinning en maakt de naam de van overwinnaar bekend: TIBR CSAR (zo staat te lezen op het altaar naast hen).

Jupiter

Naast deze geheel zichtbare en herkenbare figuren zijn nog een aantal andere personen op de pijler afgebeeld. Zowel aan de boven- als onderkant zijn hier delen van te zien. De pijler heeft dus naar alle waarschijnlijkheid uit drie of mogelijk meerdere banden met decoratie bestaan. Ook is het mogelijk dat de pijler ooit een standbeeld van de Romeinse oppergod Jupiter heeft gedragen.

De oudste stad

Voor de oprichting van de Nijmeegse godenpijler komen een aantal historische gebeurtenissen in aanmerking, waarvan één wellicht de aanleiding is geweest voor de stichting:

*de verheffing van Tiberius tot keizer in 14 na Christus
*de triomf van Germanicus in 17 na Christus
*de reorganisatie van de grensverdeling langs de Rijn door Tiberius, die tussen 10 en 12 na Christus in Germanië vertoefde met het hoogste militaire gezag in de provincie.

Op basis van de summiere informatie op de pijler kan het beeldhouwwerk geplaatst worden in het tweede decennium na Christus.. De pijler was dus niet zomaar een vondst, het is een uniek monument in zijn soort en geeft bovendien antwoord op de vraag welke stad zich de oudste mag noemen: Nijmegen dus. Het monument is nu te zien in het Valkhofmuseum niet ver van de plaats waar het in 1980 werd gevonden.

Meer info: De Romeinse Godenpijler van Nijmegen door T. Panhuysen