Godenpijler

Een Romeins monument

Bij opgravingen op het plein vóór Museum Het Valkhof zijn in 1980 twee stenen blokken gevonden. Ze passen op elkaar en vormden samen ooit het middenstuk van een groot, pijlervormig monument uit de Romeinse tijd. De reliëfs rondom hebben het heersende keizershuis tot onderwerp en de militaire successen en de steun van de godenwereld waarop dat zijn macht baseerde.

Klein onderdeel van een groter geheel

De pijler telde oorspronkelijk tenminste vier blokken, die op elkaar gestapeld ruim 3,5 meter hoog zijn geweest. Het volledige monument was ongetwijfeld nog aanzienlijk hoger, met een sokkel onderaan en een bekroning bovenop. Aan elke zijde waren drie reliëfs over de vier blokken verdeeld. De reliëfs in het midden zijn nog compleet, van de onderste en bovenste is maar een kwart bewaard gebleven. Een van de reliëfs in het midden toont Tiberius, stiefzoon en opvolger van de eerste Romeinse keizer Augustus. Hij brengt een offer aan de goden door uit een schaal wijn te gieten op een altaar voor hem. Ter identificatie staat daarop zijn afgekorte naam: Tib(e)r(ius) C(ae)sar. De godin van de overwinning, Victoria, houdt een lauwerkrans boven zijn hoofd.

Militair succes van Tiberius

Welk militair succes hier wordt gevierd, is niet helemaal zeker. De scène verwijst misschien naar de triomftocht die Tiberius in het jaar 12 na Christus in Rome mocht houden naar aanleiding van zijn overwinningen op de Balkan enkele jaren eerder. Volgens een andere theorie dateert het monument van na de troonsbestijging van Tiberius in het jaar 14 en is het opgericht na beëindiging van een reeks veldtochten tegen de Germanen in 15-16 na Christus. Daaraan heeft hij als keizer overigens niet zelf meer deelgenomen. De verschillende goden op de pijler, waaronder Apollo, Diana, Ceres en Bacchus, vormen een passende entourage voor Tiberius en wellicht zijn stiefvader Augustus boven hem. Ze verbeelden de bovennatuurlijke steun die het keizershuis claimde te genieten en de zegeningen die het daarmee het Romeinse rijk pretendeerde te brengen.

Locatie

Het is onbekend waar het monument oorspronkelijk heeft gestaan, maar vermoedelijk was dat niet ver van de vindplaats, midden in het stadje Batavodurum, dat rond het begin van de jaartelling op de plaats van het huidige centrum van Nijmegen werd gesticht. Een in brons gegoten replica van de twee blokken vormt sinds 2005 de basis van een modern monument op het plein vóór Museum Het Valkhof. Het werd in dat jaar opgericht als onderdeel van de viering van het 2000-jarig bestaan van de stad.