Oudste stad van Nederland
Deze wandeling voert u langs bijzondere plekken in Nijmegen, en geeft u letterlijk een kijkje in het verleden.
Lees intro
45 verhalen
Bekijk volledige kaart
Ervaar hoe bijzonder het is om op de plek zelf te ontdekken welk verhaal bij die plek hoort, hoe het eruit zag. Dwaal rond op het Valkhof en ontdek met uw smartphone verdwenen monumenten.
Rond 1000 voor Christus werden op Het Valkhof mensen begraven onder grafheuvels. Aan het begin van de jaartelling bouwden de Romeinen er een nederzetting. En in de zevende eeuw richtte Karel de Grote een residentie (palts) op het Valkhof. Keizer Frederik I Barbarossa vernieuwde de palts in 1155. Tot de sloop in 1795 bepaalde de burcht het aanzicht van Nijmegen.
In de Tweede Wereldoorlog bouwden de Duitsers een verdedigingswerk op het Valkhof. De bevrijding van Nijmegen ging gepaard met enorme verwoestingen en duizenden slachtoffers.
Dit is geen uitgezette route, maar een bundeling van verhalen die zeer geschikt zijn op locatie te beleven met de website op je smartphone!
Grote bronzen ketel
<p>Bij opgravingen in 1993 werd in een houten kelder van een huis in deze straat een grote bronzen ketel gevonden. Op deze plek lag de...
Verzetsmonument
<p>Het verzetsmonument stamt uit 1954 en is gemaakt door kunstenaar en verzetstrijder Marius van Beek.</p>
Pomp 1747
<p>Deze stadspomp heeft gedurende zijn bestaan op veel verschillende plaatsen gestaan. In 1774 werd de pomp geplaatst op de kruising tussen de Hertogstraat en het...
Palts van Karel de Grote
<p>Omstreeks het jaar 777 liet de Frankische koning Karel de Grote een 'palts' bouwen op de Valkhofheuvel. Nijmegen lag in het noorden van zijn rijk,...
Glazen flesje
<p>Bij de aanleg van de riolering in de Sint Jorisstraat in 1907 werd een tufstenen grafkist met deksel uit de Romeinse tijd gevonden. Het graf...
Valkhofpark
<p>Het Valkhofpark is een van de oudste landschapsparken van Nederland. Na de afbraak van de burcht, die hier tot 1797 stond, heeft tuinarchitect Zocher een...
Barbarossa-ruïne
<p>De Barbarossa-ruïne (of Sint Maartenskapel) is de apsis van de belangrijkste ruimte van de Valkhofburcht: de rijkszaal. De zaal en bijbehorende apsis werden in 1155...
Hunner- of Hoenderpoort
<p>Op deze tekening van Lambert Doomer is op de achtergrond de Hunner- of Hoenderpoort te zien. Dit was een van de vier 'principaelpoorten'- voornaamste toegangswegen...
Spoorwegmonument
<p>Dit monument is in 1884 opgericht ter ere van de aanleg van de spoorwegverbinding tussen Nijmegen en Kleef. De totstandkoming van deze spoorweg was geen...
Jan Jacob Weve, Hek en Brug
<p>Deze voetgangersbrug werd in 1886 feestelijk geopend en is ontworpen door de toenmalige stadsarchitect Jan Jacob Weve. Voor zijn ontwerp kreeg Weve een zilveren medaille...
Poortwachtershuys
<p>Het Poortwachtershuys is niet, zoals de naam doet vermoeden, gebruikt als het huis van de poortwachter. Het pand is een overblijfsel van een koetshuis dat...
Loden grafkist met Romeinse vrouw
<p>In 2001 werd tijdens rioleringswerkzaamheden in deze straat een loden grafkist gevonden met daarin de resten van een vrouw van 35 tot 50 jaar oud....
Tekening Hendrik Hoogers
<p>Op deze plek maakte de Nijmeegse kunstenaar Hendrik Hoogers in 1805 deze tekening, negen jaar na de sloop van de Valkhofburcht. Hij heeft de tekening...
Restanten stadsmuur
<p>Het Hunnerpark is met het Kronenburgerpark en de Waalkade de enige plek in Nijmegen waar je nog restanten van de tweede stadsmuur uit de vijftiende...
Veerpoort
<p>De Veerpoort is een 14e-eeuwse poorttoren, behorend bij de eerste stenen stadsomwalling. Tijdens beschietingen vanuit Lent in 1591 werd de Veerpoort zodanig beschadigd, dat men...
Stratenmakerstoren
<p>De Stratemakerstoren stamt uit de 14e eeuw en was oorspronkelijk veel hoger. Om beter weerstand te bieden tegen kanonvuur, werd de toren in de 15e...
De Valkhofbunker
<p>De Valkhofbunker is de enige bunker die nog is overgebleven van een drietal dat de Duitse bezetter in 1943 op de Nijmeegse Valkhofheuvel bouwde. Het...
Grafsteen Iulius Pudens
<p>De oorsprong van de Sint Nicolaaskapel is altijd problematisch geweest. De Romeinse grafsteen van Gaius Iulius Pudens speelt een belangrijke rol in de problemen rondom...
Duits Anti-tankkanon
<p>Het kanon dat onderaan de heuvel te zien is, is een Duits antitankwapen. Het gaat hier om de 50 mm Pak 38 (Panzerabwehrkanone). Dit wapen...
Lappentoren
<p>In de 15e eeuw werd de gehele Waalkade voorzien van een stadsmuur met daarin maar liefst acht stadspoorten, waaronder de Veerpoort.</p>
De Oranjes op het Valkhof
<p>Het was 1786 toen in Den Haag relletjes ontstonden en geleidelijk toenamen tussen de Oranjegezinden en de Patriotten. In die onrustige atmosfeer waren de stadhouder...
Hunnerpark
<p>Deze tekening geeft de situatie tussen 1927 en 1930 weer. Het beeld van Petrus Canisius (links op de tekening) is net geplaatst en men is...
Prehistorie
<p>Deze tekening geeft de situatie weer rond 1000 voor Christus. Het gebied van de Valkhofheuvel en het aangrenzende Kelfkensbos werd gebruikt als begraafplaats.</p>
IJskelder
<p>Achter Museum het Valkhof bevindt zich in de aarden stadswal een ijskelder. De kelder behoorde waarschijnlijk bij de 17e eeuwse villa die aan het Kelfkensbos...
Valkhofburcht
<p>Omstreeks 777 liet de Karel de Grote een 'palts' bouwen op de Valkhofheuvel, waar toen ongetwijfeld nog de resten van de versterkte Romeinse nederzetting lagen....
Keuperstoren
<p>De gemetselde toren die hier te zien is maakte deel uit van de tweede stadsmuur uit de vijftiende eeuw. De toren is gedeeltelijk gereconstrueerd. Met...
Twee ijzeren zwaarden
<p>Na de val van het Romeinse rijk ging het Valkhofterrein over in het bezit van de Frankische koningen. Kort na 600 bouwden ze er een...
Gedenksteen van Barbarossa
<p>Bij de herbouw van de burcht in 1155 liet keizer Frederik Barbarossa deze gedenksteen aanbrengen. Daarin wordt vermeld dat Barbarossa 'in gelijkwaardige en luister' herstelde...
Romeinse muur met grachten
<p>In de 4e eeuw na Christus stond op de Valkhofheuvel een versterkte nederzetting. Deze besloeg een oppervlak van ongeveer vijf hectare en werd verdedigd door...
Noviomagus
<p>Het kunstwerk dat op het Kelfkensbos is opgericht bij de viering van 'Nijmegen 2000 jaar', is geïnspireerd op de Romeinse godenpijler uit 17 na Christus....
Reuzentoren
<p>Bij het bouwen van een burcht werd vaak begonnen met een verdedigingstoren of donjon. Dit was een toren waarin de bewoners en omwonenden zich konden...
Ringmuur
<p>De Valkhofburcht werd door twee muren omgeven. De eerste muur liep rond de burcht zelf, de tweede muur liep langs de voet van de heuvel.</p>
Sint Nicolaaskapel
<p>De Sint Nicolaaskapel is in 1030 in opdracht van keizer Hendrik III gebouwd en daarmee een van de oudste nog bestaande stenen gebouwen van Nederland.</p>
Nijmegen Garnizoensstad
<p>Op 21 oktober 1591 werd Nijmegen definitief een Staatse garnizoensstad binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hierdoor veranderde het uiterlijk van de stad sterk.</p>
Beeld Traianus
<p>Dit beeld is aan de gemeente Nijmegen aangeboden door de Vereniging tot Verfraaiing van Nijmegen en Omstreken. De kunstenaars Ed van Teeseling en Charles Hammes...
Hoektoren Burcht
<p>De bakstenen muur die hier zichtbaar is, vormde de noordwestelijke hoektoren van de Valkhofburcht. De burcht werd in de 12e eeuw in opdracht van keizer...
Voerweg
<p>Het dal waar de Voerweg doorheen loopt is gegraven in de 15e eeuw. Tot die tijd vormden het Valkhof en het Kelfkensbos één geheel.</p>
Gertrudiskapel
<p>De oudste parochiekerk in Nijmegen stond op het terrein van de keizerlijke palts op het Valkhof. De kerk was gewijd aan de heilige Gertrudis van...
Burchtpoort
<p>De Burchtpoort was een van de drie stenen toegangspoorten tot de stad toen in de 14e eeuw de eerste dubbele stadsomwalling met grachten werd aangelegd.</p>
Sloop Valkhofburcht
<p>In 1795 nam het provinciaal bestuur van Gelderland het besluit de vervallen Valkhofburcht te slopen. Van alle gebouwen op het Valkhof bleven alleen de Sint...
Belvédère
<p>De Belvédère toren zoals we die vandaag de dag zien stamt uit de zeventiende eeuw. De 'sokkel' waarop de toren staat is de onderste helft...
Vroeg middeleeuwse munten
<p>De stad Nijmegen is nauw verbonden met Karel de Grote. Deze haast legendarische middeleeuwse vorst had een palts - een luxe Koninklijke residentie - ...
Restanten Burchtmuur
<p>De Valkhofburcht heeft vanaf de bouw in steen in de 12e eeuw tot aan de afbraak in 1796 het aanzicht van Nijmegen bepaald. Het Valkhof...
Godenpijler
<p>Bij opgravingen op het plein vóór Museum Het Valkhof zijn in 1980 twee stenen blokken gevonden. Ze passen op elkaar en vormden samen ooit het...
Beeld Petrus Canisius
<p>Dit bronzen beeld van Petrus Canisius is gemaakt door Toon Dupuis. Petrus Canisius werd in 1521 geboren als zoon van Jacob Canis, de toenmalige burgemeester...
Grote bronzen ketel
<p>Bij opgravingen in 1993 werd in een houten kelder van een huis in deze straat een grote bronzen ketel gevonden. Op deze plek lag de...
Verzetsmonument
<p>Het verzetsmonument stamt uit 1954 en is gemaakt door kunstenaar en verzetstrijder Marius van Beek.</p>
Pomp 1747
<p>Deze stadspomp heeft gedurende zijn bestaan op veel verschillende plaatsen gestaan. In 1774 werd de pomp geplaatst op de kruising tussen de Hertogstraat en het...
Palts van Karel de Grote
<p>Omstreeks het jaar 777 liet de Frankische koning Karel de Grote een 'palts' bouwen op de Valkhofheuvel. Nijmegen lag in het noorden van zijn rijk,...
Glazen flesje
<p>Bij de aanleg van de riolering in de Sint Jorisstraat in 1907 werd een tufstenen grafkist met deksel uit de Romeinse tijd gevonden. Het graf...
Valkhofpark
<p>Het Valkhofpark is een van de oudste landschapsparken van Nederland. Na de afbraak van de burcht, die hier tot 1797 stond, heeft tuinarchitect Zocher een...
Barbarossa-ruïne
<p>De Barbarossa-ruïne (of Sint Maartenskapel) is de apsis van de belangrijkste ruimte van de Valkhofburcht: de rijkszaal. De zaal en bijbehorende apsis werden in 1155...
Hunner- of Hoenderpoort
<p>Op deze tekening van Lambert Doomer is op de achtergrond de Hunner- of Hoenderpoort te zien. Dit was een van de vier 'principaelpoorten'- voornaamste toegangswegen...
Spoorwegmonument
<p>Dit monument is in 1884 opgericht ter ere van de aanleg van de spoorwegverbinding tussen Nijmegen en Kleef. De totstandkoming van deze spoorweg was geen...
Jan Jacob Weve, Hek en Brug
<p>Deze voetgangersbrug werd in 1886 feestelijk geopend en is ontworpen door de toenmalige stadsarchitect Jan Jacob Weve. Voor zijn ontwerp kreeg Weve een zilveren medaille...
Poortwachtershuys
<p>Het Poortwachtershuys is niet, zoals de naam doet vermoeden, gebruikt als het huis van de poortwachter. Het pand is een overblijfsel van een koetshuis dat...
Loden grafkist met Romeinse vrouw
<p>In 2001 werd tijdens rioleringswerkzaamheden in deze straat een loden grafkist gevonden met daarin de resten van een vrouw van 35 tot 50 jaar oud....
Tekening Hendrik Hoogers
<p>Op deze plek maakte de Nijmeegse kunstenaar Hendrik Hoogers in 1805 deze tekening, negen jaar na de sloop van de Valkhofburcht. Hij heeft de tekening...
Restanten stadsmuur
<p>Het Hunnerpark is met het Kronenburgerpark en de Waalkade de enige plek in Nijmegen waar je nog restanten van de tweede stadsmuur uit de vijftiende...
Veerpoort
<p>De Veerpoort is een 14e-eeuwse poorttoren, behorend bij de eerste stenen stadsomwalling. Tijdens beschietingen vanuit Lent in 1591 werd de Veerpoort zodanig beschadigd, dat men...
Stratenmakerstoren
<p>De Stratemakerstoren stamt uit de 14e eeuw en was oorspronkelijk veel hoger. Om beter weerstand te bieden tegen kanonvuur, werd de toren in de 15e...
De Valkhofbunker
<p>De Valkhofbunker is de enige bunker die nog is overgebleven van een drietal dat de Duitse bezetter in 1943 op de Nijmeegse Valkhofheuvel bouwde. Het...
Grafsteen Iulius Pudens
<p>De oorsprong van de Sint Nicolaaskapel is altijd problematisch geweest. De Romeinse grafsteen van Gaius Iulius Pudens speelt een belangrijke rol in de problemen rondom...
Duits Anti-tankkanon
<p>Het kanon dat onderaan de heuvel te zien is, is een Duits antitankwapen. Het gaat hier om de 50 mm Pak 38 (Panzerabwehrkanone). Dit wapen...
Lappentoren
<p>In de 15e eeuw werd de gehele Waalkade voorzien van een stadsmuur met daarin maar liefst acht stadspoorten, waaronder de Veerpoort.</p>
De Oranjes op het Valkhof
<p>Het was 1786 toen in Den Haag relletjes ontstonden en geleidelijk toenamen tussen de Oranjegezinden en de Patriotten. In die onrustige atmosfeer waren de stadhouder...
Hunnerpark
<p>Deze tekening geeft de situatie tussen 1927 en 1930 weer. Het beeld van Petrus Canisius (links op de tekening) is net geplaatst en men is...
Prehistorie
<p>Deze tekening geeft de situatie weer rond 1000 voor Christus. Het gebied van de Valkhofheuvel en het aangrenzende Kelfkensbos werd gebruikt als begraafplaats.</p>
IJskelder
<p>Achter Museum het Valkhof bevindt zich in de aarden stadswal een ijskelder. De kelder behoorde waarschijnlijk bij de 17e eeuwse villa die aan het Kelfkensbos...
Valkhofburcht
<p>Omstreeks 777 liet de Karel de Grote een 'palts' bouwen op de Valkhofheuvel, waar toen ongetwijfeld nog de resten van de versterkte Romeinse nederzetting lagen....
Keuperstoren
<p>De gemetselde toren die hier te zien is maakte deel uit van de tweede stadsmuur uit de vijftiende eeuw. De toren is gedeeltelijk gereconstrueerd. Met...
Twee ijzeren zwaarden
<p>Na de val van het Romeinse rijk ging het Valkhofterrein over in het bezit van de Frankische koningen. Kort na 600 bouwden ze er een...
Gedenksteen van Barbarossa
<p>Bij de herbouw van de burcht in 1155 liet keizer Frederik Barbarossa deze gedenksteen aanbrengen. Daarin wordt vermeld dat Barbarossa 'in gelijkwaardige en luister' herstelde...
Romeinse muur met grachten
<p>In de 4e eeuw na Christus stond op de Valkhofheuvel een versterkte nederzetting. Deze besloeg een oppervlak van ongeveer vijf hectare en werd verdedigd door...
Noviomagus
<p>Het kunstwerk dat op het Kelfkensbos is opgericht bij de viering van 'Nijmegen 2000 jaar', is geïnspireerd op de Romeinse godenpijler uit 17 na Christus....
Reuzentoren
<p>Bij het bouwen van een burcht werd vaak begonnen met een verdedigingstoren of donjon. Dit was een toren waarin de bewoners en omwonenden zich konden...
Ringmuur
<p>De Valkhofburcht werd door twee muren omgeven. De eerste muur liep rond de burcht zelf, de tweede muur liep langs de voet van de heuvel.</p>
Sint Nicolaaskapel
<p>De Sint Nicolaaskapel is in 1030 in opdracht van keizer Hendrik III gebouwd en daarmee een van de oudste nog bestaande stenen gebouwen van Nederland.</p>
Nijmegen Garnizoensstad
<p>Op 21 oktober 1591 werd Nijmegen definitief een Staatse garnizoensstad binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hierdoor veranderde het uiterlijk van de stad sterk.</p>
Beeld Traianus
<p>Dit beeld is aan de gemeente Nijmegen aangeboden door de Vereniging tot Verfraaiing van Nijmegen en Omstreken. De kunstenaars Ed van Teeseling en Charles Hammes...
Hoektoren Burcht
<p>De bakstenen muur die hier zichtbaar is, vormde de noordwestelijke hoektoren van de Valkhofburcht. De burcht werd in de 12e eeuw in opdracht van keizer...
Voerweg
<p>Het dal waar de Voerweg doorheen loopt is gegraven in de 15e eeuw. Tot die tijd vormden het Valkhof en het Kelfkensbos één geheel.</p>
Gertrudiskapel
<p>De oudste parochiekerk in Nijmegen stond op het terrein van de keizerlijke palts op het Valkhof. De kerk was gewijd aan de heilige Gertrudis van...
Burchtpoort
<p>De Burchtpoort was een van de drie stenen toegangspoorten tot de stad toen in de 14e eeuw de eerste dubbele stadsomwalling met grachten werd aangelegd.</p>
Sloop Valkhofburcht
<p>In 1795 nam het provinciaal bestuur van Gelderland het besluit de vervallen Valkhofburcht te slopen. Van alle gebouwen op het Valkhof bleven alleen de Sint...
Belvédère
<p>De Belvédère toren zoals we die vandaag de dag zien stamt uit de zeventiende eeuw. De 'sokkel' waarop de toren staat is de onderste helft...
Vroeg middeleeuwse munten
<p>De stad Nijmegen is nauw verbonden met Karel de Grote. Deze haast legendarische middeleeuwse vorst had een palts - een luxe Koninklijke residentie - ...
Restanten Burchtmuur
<p>De Valkhofburcht heeft vanaf de bouw in steen in de 12e eeuw tot aan de afbraak in 1796 het aanzicht van Nijmegen bepaald. Het Valkhof...
Godenpijler
<p>Bij opgravingen op het plein vóór Museum Het Valkhof zijn in 1980 twee stenen blokken gevonden. Ze passen op elkaar en vormden samen ooit het...
Beeld Petrus Canisius
<p>Dit bronzen beeld van Petrus Canisius is gemaakt door Toon Dupuis. Petrus Canisius werd in 1521 geboren als zoon van Jacob Canis, de toenmalige burgemeester...
