Onderzoek naar munten met een klop van VARus

Het gebruik van Germaanse munten van Zwitserland tot Gelderland

Detail uit een 3D-scan van een klop van de Romeinse veldheer Varus

Fotorealistische rendering van het 3D-model van een munt afkomstig van het Kops Plateau. De klop stamt van het zelfde, inmiddels v...

Foto 2/3

Bekijk hier de film over de Romeinen in Gelderland (2020)

Video 3/3

In 9 na Christus werden drie Romeinse legioenen onder het bevel van commandant Publius Quinctilius Varus in het Teutoburgerwoud compleet vernietigd. Over de precieze ligging van het slagveld en over de troepenbewegingen, voorafgaand aan de zogenaamde VARusslag, bestaat nog veel onduidelijkheid.

Om hierover meer te weten te komen, maakt een groep archeologen van het ‘Landesamt für Archäologie Sachsen’ gebruik van de oude gewoonte munten van een stempel te voorzien, een zogenaamde klop. Zo heeft VARus als gouverneur van Germanië vele munten, met name koperen assen, van een klop ‘VAR’ laten voorzien. Door veelvuldig gebruik sleten de stempelijzers voor de kloppen af en zo zou het mogelijk moeten zijn een precieze volgorde van het gebruik op te stellen.

Inventarisatie en precisie

Dankzij een omvangrijke inventarisatie van deze kloppen kunnen zelfs individuele stempelijzers onderscheiden worden. Van één van deze stempels is een serie afdrukken uit het hele gebied van de Boven-Rijn in Zwitserland tot aan Nijmegen bekend. Om de zeer kleine kloppen te documenteren, maakte het onderzoeksteam gebruik van een 3D-scanner die opnames met een nauwkeurigheid van zo’n 25 micrometer kan maken.

Hoe verder?

Een eerste analyse van de 3D-modellen van bijna veertig munten is veelbelovend. De meest ‘verse’ kloppen komen van een vindplaats aan de Moezel en uit Vindonissa in Noord-Zwitserland, terwijl een munt van het Kops Plateau in Nijmegen een afdruk van hetzelfde stempelijzer draagt dat inmiddels echter compleet afgesleten is. Nader onderzoek moet aantonen in hoeverre met behulp van deze informatie de bewegingen van VARus en zijn legioenen ook in Gelderland gevolgd kunnen worden.

Dit verhaal is afkomstig uit de Gelderse Archeologische Kroniek 2016.

Bron:

Rengert Elburg, Johann Friedrich Tolksdorf en Thomas Reuter, 'Nijmegen – onderzoek aan munten met een klop van Varus', in: Mieke Smit (red.), Historisch jaarboek voor Gelderland deel cvii: De Gelderse Archeologische Kroniek (Arnhem, 2016).

Verder lezen?

J.F. Tolksdorf/R. Elburg/T. Reuter, Can 3D scanning of countermarks on Roman coins help to reconstruct the movement of Varus and his legions. Journal of Archaeological Science: Reports 11, 2017, 400–410. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2016.12.005