Vikingsieraad uit de rivierbedding

Plunderaars met edelsmeedkunstwerken

Vikingsieraad uit de rivierbedding, gevonden in Rijswijk

Van de Vikingen is algemeen bekend dat ze veel plunderden. Maar deze baardige Noormannen hadden ook hun goede kant. Zo waren het handelaars en ontdekkingsreizigers, en waren zij vooruitstrevend in de bouw van schepen. Ook zaten er tussen de Vikingen veel ambachtslieden, die voorwerpen van hoge kwaliteit maakten. Het materiaal dat zij hiervoor gebruikten, was meestal onrechtmatig verkregen, dat dan weer wel.

Plunderaars en vaklui

Vikingen plunderen Dorestad is de titel van een bekende schoolplaat uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Hij toont een paar karakteristieke Vikingschepen aan een kade, vol geroofde zwaarden en kisten. Baardige Noormannen houden de wacht aan boord, in afwachting van hun kameraden die beladen met buit uit de brandende handelsplaats komen aanmarcheren. De Vikingen hadden in die tijd vooral de reputatie van nietsontziende rovers, die met hun snelle schepen uit de Noorse fjorden of Deense baaien kwamen aanzeilen om monniken en kooplieden uit te schudden. Vroegmiddeleeuwse kronieken, door verontwaardigde monniken geschreven, hadden dat beeld opgeroepen. Zeker zijn deze Scandinavische zeevaarders tussen 800 en 1000 niet zachtzinnig opgetreden en hebben veel ravage veroorzaakt, ook in Dorestad. Niet, dat hun tijdgenoten nu bepaald vreedzame lieden waren!
De Vikingen hadden ook een andere kant: het waren handelaars, scheepsbouwers en ontdekkingsreizigers die veel hebben betekend voor de lange-afstandscontacten in Europa en daarbuiten. Er waren ook ambachtslieden onder hen die voorwerpen maakten van de hoogste kwaliteit. Hun edelsmeedkunst is beroemd, al was het basismateriaal – vooral zilver – niet altijd door eerlijke handel verkregen.

Scandinavisch design

Deze zilveren kledingnaald is er een voorbeeld van. Hij heeft een grote, holle bolvormige kop die is versierd met fijn zilverdraad en zilveren bolletjes in een typisch Scandinavisch patroon. De speld is opgebaggerd uit een grindgat bij het Gelderse Rijswijk aan de Lek. Daar tegenover ligt Wijk bij Duurstede - 'de plaats die ooit Dorestad heette, maar nu Wik wordt genoemd', aldus een middeleeuwse bron. De Lek heeft in de Middeleeuwen zijn loop nogal eens verlegd, en daarbij is veel materiaal uit de oude handelsplaats in de rivierbedding terechtgekomen. Zo zal het ook de zilveren haarnaald zijn vergaan. Geen Vikingbuit dus die overboord is gevallen, maar een weggespoelde kostbaarheid van een rijke inwoner van Dorestad. Of hij in Scandinavië is gemaakt of in Dorestad door een noordelijke edelsmid, is niet te zeggen.