Huis Yrst bij Hattem

Eeuwenlang bezit van de familie Van Haersolte

Wapenschild van de familie Van Haersolte tot Yrst met als wapenspreuk: Omnia tempus habet – De tijd omvat alles

Hattem bestaat als nederzetting al rond 800. Hattem ligt strategisch aan de IJssel ligt en krijgt in 1299 stadsrechten van Reinald I van Gelre. In de zestiende eeuw wordt aan de buitenkant van Hattem Huis Yrst gebouwd. Vele eeuwen wordt het bewoond door het adellijk geslacht Van Haersolte.

Beleend goed met zaalhuis

Reinier van Vilsteren wordt in 1504 door Karel van Gelre beleend met het erve Yrst in de kerkgemeente Hattem. Er staat nog geen versterkt huis. Dat komt er pas als het goed Yrst in 1521 verkocht wordt aan Goert van Haersolte, die dan dijkgraaf van Salland is. Deze bouwt er een zaalhuis, dat in 1544 voor het eerst beschreven wordt als de ‘saelstede’ te Yrst met bijbehorende gronden en visrechten. Het geslacht Van Haersolte gaat zich noemen naar het huis en voegt ‘tot Yrst’ toe aan haar familienaam.

1646: tragedie voor de familie Van Haersolte

Wilhelm van Haersolte, geboren in 1596, trouwt in 1630 met Catharina van Brakel. Zij krijgen acht kinderen. Hij wordt drost van de Heerlijkheid Bredevoort. Bij de ontploffing van de kruittoren van kasteel Bredevoort na een blikseminslag komen in 1646 het echtpaar en zeven van hun kinderen dramatisch om het leven. Alleen de zesjarige Anthony overleeft de ramp, omdat hij die dag toevallig in Zwolle verblijft.

Geliefd om geleerdheid

Leden van de familie Van Haersolte hebben vaak openbare functies vervuld in de regio en ook in het landsbestuur. Een goed voorbeeld is Willem van Haersholte tot Yrst, die in 1718 in Zwolle wordt gedoopt en daar aan de Latijnse school onderwijs krijgt. Hij is al burgemeester en dijkgraaf van Hattem als hij in 1741 wordt opgenomen in de Ridderschap van de Veluwe. Hierdoor wordt hij lid van gewestelijke ambten en commissies. Bekend wordt hij echter vooral om zijn geleerdheid en grote kennis van de genealogie. Hij verzamelt belangrijk archiefmateriaal en bewijst op die manier eer aan de adeldom van zijn eigen voorouders en die van andere geslachten. Zelf is hij echter de laatste mannelijk erfgenaam van de tak Yrst. Willem sterft in 1791 als drost van Arnhem en laat Yrst na aan zijn enige dochter.

Familiebezit tot het einde toe

Huis Yrst blijft tot het einde van de achttiende eeuw in het bezit van dezelfde familie. In 1805 is het huis afgebroken en wordt de grond verkocht. De voormalige grachten zijn nog gedeeltelijk herkenbaar in de huidige sloten rond een boerderij die staat op de plaats van de bijgebouwen van huis Yrst.

Bronnen:

Jan Vredenburg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 259.
Willem van Haersolte tot Yrst, 1718-1791, riddermatig edelman, bestuurder en genealoog, in: het Biografisch woordenboek Gelderland, deel 9. Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, p. 54-57.