Het belang van Deelen

Een Duits oorlogsvliegveld in een Veluws jasje

Luftwaffe officieren. Midden Von Döring, rechts daarnaast Von Scheve, uiterst rechts M. Riegel. Op of bij het Vliegveld Deelen te ...

Foto 1/2

Arnhem. De Koningsweg, en de zijweg naar Deelen (Hoenderloseweg). Met geallieerde bomkraters, 1944.

Foto 2/2

Het voormalige vliegveld Deelen bij Arnhem kent een bewogen geschiedenis; opgericht als basis voor vliegtuigen die in de Eerste Wereldoorlog onze grens moesten bewaken, werd het in de volgende wereldoorlog door de Duitse bezetter gevorderd. De Duitsers maakten van het oude vliegveldje een grandioos luchtverdedigingscomplex, dat voor de gelegenheid in een Veluws jasje werd gestoken.

Deelen voor de oorlog

Vrijwel onmiddellijk na de bezetting van Nederland door nazi-Duitsland werden nagenoeg alle voormalige Nederlandse militaire terreinen, inclusief vliegvelden door de bezetter geconfisqueerd. Ook vliegveld Deelen op de Kemperheide kwam in Duitse handen. Dit vliegveldje in de gemeente Arnhem deed tussen 1914 en 1918 dienst als grensbewakingsvliegveld. Daarna had het de status van noodvliegveld.

Aanval en verdediging

Na de verovering van West-Europa wilden de Duitsers de vliegvelden daar zo snel mogelijk herstellen en vergroten. Dit om ze te kunnen gebruiken voor de aanvalsoorlog tegen Groot-Brittannië. Toen de Britse luchtmacht de aanval had afgeslagen moest de leiding van de Luftwaffe voor het eerst defensieve maatregelen treffen; de Britse Royal Air Force begon ’s nachts met kleine formaties het Duitse luchtruim te schenden.

Op jacht

Al op 22 juni 1940 formeerde Oberleutnant Wolfgang Falck een nachtjachteenheid en stationeerde deze op het vliegveld Düsseldorf. De staf van deze eenheid werd op 26 juni 1940 opgericht en vestigde zich op Düsseldorf-Lohhausen. In augustus trok de eenheid naar het voorland van het Ruhrgebied in Arnhem, naar de Velperweg. Ondertussen was in Brussel zelfs een hele nachtjachtdivisie opgericht waarvan Oberst Josef Kammhuber tot commandant werd benoemd. Hij vestigde zijn hoofdkwartier in Driebergen.

Bijzondere bebouwing

In de jaren negentig werd duidelijk dat de vliegveldbebouwing in Deelen bijzonder is. Zo waren veel gebouwen ‘vermomd’ als Veluwse schuur of boerderij. Op die manier vielen ze niet op. In 1997 werd daarom een aanvraag ingediend voor plaatsing van het vliegveld op de rijksmonumentenlijst. Tot dan toe waren vliegvelden of onderdelen ervan niet of nauwelijks betrokken in monumentenprocedures. Het aantal objecten in de aanvraag vormde een record. Tien jaar later werd besloten tachtig procent van de tweehonderdvijfentwintig aangevraagde objecten en aanlegstructuren op de rijksmonumentenlijst te plaatsen.

René Vossebeld, fragment uit het artikel 'Het belang van Deelen’.