Familienamen onderzoeken

Jans(s)en

De meest voorkomende naam in Gelderland is Jansen, gevolgd door Janssen met twee keer een s. Op de derde plaats staat Peters. Het achterhalen van de familiegeschiedenis als je achternaam Jansen is, zal niet makkelijk zijn. Maar Gelderland telt ook veel namen waarvan de geschiedenis relatief eenvoudig te achterhalen is. Dankzij internet wordt genealogisch onderzoek steeds gebruiksvriendelijker en leuker.

Bij dit dossier staan links die een goede eerste stap kunnen zijn. Ook kunt u een uitzending bekijken van de Geschiedenisbus, waarin Marlies Claasen laat zien hoe ze de geschiedenis van haar man achterhaalt: de familie Klein Gunnewiek. Ze weet zelfs terug te gaan tot de 16e eeuw.

Boerderijnamen

Veel namen in Gelderland zijn boerderijnamen, waarbij de achternaam is gekoppeld aan een boerderijnaam. In de middeleeuwen ontstond de trend om een tweede naam te gebruiken. Er waren te veel mensen met dezelfde voornaam, dus werd de boerderijnaam als achternaam toegevoegd.

Naast boerderijnamen werden achternamen ook gevormd op basis van beroepen, eigenschappen, afstamming of plaats van herkomst. De naam Gunnewiek, die in de Geschiedenisbus wordt onderzocht, blijkt een boerderijnaam te zijn. Deze verwijst naar een boerderij die al sinds de 14e eeuw wordt genoemd in Beltrum. Mensen die op deze boerderij woonden, evenals knechten die er werkten, kregen de achternaam Gunnewiek.

De naam Gunnewiek bestaat uit twee delen: Gunne en wiek. Taalkundige analyse wijst uit dat "wiek" vroeger wijk of nederzetting betekende. "Gunne" kan twee betekenissen hebben: het was de naam van een stroom in Oost-Nederland, maar het kan ook "daarginds" betekenen. Gunnewiek kan dus verwijzen naar een nederzetting aan de Gunne of aan de overkant van een waterloop.

Boerderijnamen hebben vaak de uitgang -ink of -ing, wat "toebehorend aan" betekent. De naam Hesselink betekent bijvoorbeeld "behorend aan de familie Hessel" en Beekink verwijst naar een locatie "bij de beek". Taalkundig onderzoek kan dus veel informatie opleveren.

Bronnen

De meest gebruikte bron voor genealogisch onderzoek is het bevolkingsregister van de burgerlijke stand, dat sinds 1811 wordt bijgehouden. In die tijd stond Nederland onder heerschappij van Napoleon, die eiste dat iedereen zich liet registreren. Deze registers zijn bij de meeste archieven in te zien en vaak online beschikbaar.

Een andere bron die verder teruggaat in de tijd is het kerkboek, waarin rouw- en trouwdiensten zijn geregistreerd, vaak van vóór 1811. In de middeleeuwen was religie een belangrijke inspiratiebron bij het geven van namen. Katholieken gebruikten vaak lange Latijnse naamvormen van heiligen, zoals Adrianus en Wilhelmina, terwijl protestanten kozen voor meer Nederlandse vormen zoals Willem, Aaltje en Peter.

Belastingregisters zijn ook waardevolle bronnen voor naamonderzoek. Ze kunnen inzicht geven in de sociale klasse van een familie, aangezien de hoogte van de afgedragen belasting iets zegt over het vermogen en inkomen destijds. Tegenwoordig worden namen soms gekoppeld aan sociale status. Er bestaat bijvoorbeeld een categorie elitenamen, zoals Roderick en Maurits.

Onderzoek naar je eigen familiegeschiedenis kan een boeiende zoektocht door de tijd zijn. Het biedt een betrokken manier om kennis te maken met het verleden en beter te begrijpen hoe dit heeft bijgedragen aan de wereld van vandaag.