Deelen in Arnhem

Zeven Provinciën

Deze gebouwen dienden voor het onderbrengen van hoger werfpersoneel met hun gezinnen, en vertegenwoordigers van vliegtuigfabrieken. In het complex was een verpoosgebouw opgenomen, een typisch Duits fenomeen uit de tijd van de Eerste Wereldoorlog en daarna. Na de oorlog is het complex deels door andere bouwwerken vervangen en deels uitgebreid.

Koningsheide met Diogenes

In dit voormalige sanatorium werd de eerste Jachtdivisie gevestigd. Er verrezen achtendertig gebouwen. Daarvan resteren er nu nog vijf. Er werd een commandocentrum gebouwd met de codenaam Diogenes waarbij de ‘D’ voor Deelen stond. Dit gebouw kreeg al snel een grotere en veiligere opvolger. Dat gebouw, een bunker met de afmetingen van 40 x 60 x 20 meter met een muurdikte tot drieënhalve meter bestaat nog steeds. De bunker ligt vier meter onder het maaiveld. De bunker vormde het hart van het werkterrein van de divisie ‘Holland/Ruhrgebiet’ van waaruit de Duitse luchtverdediging gecoördineerd werd. Via verschillende systemen kwamen de gegevens over de situatie in de lucht in de bunker samen. Hier werden ze op een glazen kaart geprojecteerd. Op grond daarvan werd de Duitse vliegtuiginzet bepaald. Bij zijn oplevering was Diogenes II het modernste luchtcommandocentrum ter wereld.

Vliegtuighallen

De naoorlogse namen van deze hallen verwijzen naar het verhaal van De Vier Heemskinderen. De drie gebouwen van de Reinouthoeve zijn gebouwd met het uiterlijk van een boerderij of boerenschuur. Het middelste gebouw is vormgegeven als Friese stolpboerderij. Het huidige woonhuis en de stalruimte zijn aangepast. Aan de voorzijde zijn ze wat vergroot, en de schuifdeuren hebben plaatsgemaakt voor een muur. De Ritsaerthoeve is een voormalige locomotievenloods voor de stoomlocomotieven die op de vliegveldlijn reden. Het gebouw ligt aan de voormalige aftakking richting Hoge Veluwe in het westelijk deel van de Fliegerhorst. Na de oorlog werd het een boerderij en is er aan drie zijden aangebouwd. De Adelaerthoeve was de grootste Warmehalle van het vliegveld. Het gebouw is in Noord-Nederlandse kop-hals-romp stijl gebouwd. Het heeft een zeer groot schilddak dat aan de achterzijde verlengd is om de oorspronkelijke werkplaatsen van een dak te kunnen voorzien. Het huidige woonhuis is als ketelhuis gebouwd. De Writsaerthoeve is na de oorlog gebouwd om in een voldoende voedselproductie te kunnen voorzien. Dat gebeurde met van het vliegveld afkomstige afgebikte stenen. De architectuur van de boerderij is ontleend aan die van de Adelaerthoeve.

Flakstelling

Van de vele luchtafweerstellingen rond het vliegveld resteert er één. Het betreft een kleine stelling met vier geschutsbeddingen die uit profielstenen zijn opgebouwd. In zo’n bedding was er ruimte voor licht geschut van 2 cm. Direct naast de bedding is een bunkertje gebouwd. In de stelling liggen twee grote kuilen. Daarin hebben gemetselde munitiebunkers gestaan, die later opgeruimd zijn.

Klik hier voor de overige gebouwen en complexen op vliegbasis Deelen in de gemeente Arnhem

René Vossebeld, fragment uit het artikel 'Het belang van Deelen’.