De Gumster in Spankeren

De bijzondere naam De Gumster stamt waarschijnlijk al uit de middeleeuwen. In 1179 komen we de naam ‘Gomecenorde’ tegen, die misschien met De Gumster in verband gebracht kan worden. Het was een eilandje in de IJssel, waarop in latere tijd, toen het al onderdeel uitmaakte van de uiterwaarden, de Gelderse Toren is gebouwd. In documenten van de veertiende tot de achttiende eeuw wordt de naam Gumster (of ten Gumsenoerde, Gomsenoirt; Goemsener, Gumseler; Goemster; van Guemster; van Guemster, tho Gombsener, to Gumsener en Guimster) aangehaald. Wat de naam betekent, weten we niet!

De Gumster, van de vroege middeleeuwen tot 1810

De Gumster was lang een leengoed van de abdij van Elten. Deze abdij was zeer rijk geworden door omvangrijke en bijzondere giften. Opvallend is dat de gronden van De Gumster in de veertiende eeuw geschonken zijn door de Dierense Commanderie (het huidige Hof te Dieren). De abdij had een bijzondere positie, omdat ze alleen verantwoording schuldig was aan de paus of de bisschop van Utrecht en niet aan een plaatselijke graaf of hertog. De pachtcontracten waren al die eeuwen even streng als die van de Commanderie (zie Het Laar). Napoleon heeft in 1810 een eind gemaakt aan deze feodale toestand. In 1832 is de Kadastrale kaart ingetekend. Ook toen was het grondgebied van De Gumster nog aanzienlijk.

Spanjaarden in Spankeren

Het Spaanse leger, dat vanuit de Achterhoek in westelijke richting trok, heeft in 1582 in Spankeren alles verbrand; geen enkel gebouw stond meer overeind. Je kunt dus aannemen dat alle boerderijgebouwen van latere datum zijn. Echter uit de zeventiende eeuw zijn de gebouwen ook niet bewaard gebleven; waarschijnlijk omdat ze na zo’n 100 tot 150 jaar weer aan vervanging toe waren. De oudste boerderijgebouwen in Spankeren stammen dus uit de late achttiende en vroege negentiende eeuw. De huidige boerderij De Gumster is een negentiende-eeuws boerderijgebouw.

Na 1810 pachtboerderij van De Gelderse Toren

Van 1810 tot 1979 is De Gumster in eigendom bij De Gelderse Toren. Vanaf 1810 werd De Gumster verpacht. De pachtcontracten bevatten in het begin toch nog vele verplichtingen met licht feodale trekjes. Daar kwam een einde aan toen in 1850 de marke van Spankeren werd opgeheven en de gronden verdeeld. Vanaf die tijd was er ruimte voor een nieuw landbouwsysteem, dat zich doorontwikkeld heeft tot in de huidige tijd.

De Gumster, nu

De familie Henny, die nu op De Gumster woont, pachtte vanaf het begin van de twintigste eeuw de boerderij van De Gelderse Toren. Sinds 1979 is de boerderij hun eigendom. In 2013 is Puck geboren: de vierde generatie Henny op de boerderij. Pucks grootvader is Christian Henny en diens vader was de eerste boer uit dit geslacht op De Gumster. Christian is daar opgegroeid, genoot van de vrijheid, het hutten bouwen en het meehelpen, en heeft zijn leven lang met plezier geboerd.

Bronnen:

• Andela, Martijn, 2008. De Gelderse Toren, Landgoed aan de IJssel, Microgeschiedenis van de eigenaren, hun huis en de tuin. Walburg Pers, Zutphen, ISBN 978.90.5730.275.6
• Elzebroek, A.T.G., diverse publicaties tussen 2010 en 2015 waar dit onderwerp ter sprake komt.

Wandelen rondom Spankeren, zie www.erfgoedveluwezoom.nl

Rechten

Marianne Poorthuis, ErfgoedLeeft