De grensstreek Gelderland - Zuid-Holland

Deze tekst is onderdeel van de fietsroute Gelderse Grenzen gemaakt bij het Erfgoedfestival 2018: Over grenzen van Gelderland.

Arkelse oorlogen

In de dertiende eeuw vond de eerste aanpassing aan de grens plaats. De graaf van Holland legde toen tussen de Lek en de Linge de Diefdijk aan. Deze bood bescherming tegen wateroverlast vanuit het hoger gelegen Gelderse gebied. Twee eeuwen later, aan het begin van de vijftiende eeuw, was het grensgebied het toneel van de Arkelse Oorlogen. Die begonnen toen stadhouder Jan van Arkel in 1401 in opstand kwam tegen zijn leenheer graaf Willem VI van Holland. Een paar jaar later raakte ook de hertog van Gelre, Reinoud IV, bij het conflict betrokken. Reinoud koos na enige aarzeling partij voor Van Arkel. Daardoor verklaarde Willem van Holland ook de oorlog aan Gelre. Uiteindelijk werd Jan van Arkel in 1411 bij Vuren verslagen.

Slot Loevestein

Een belangrijke locatie in de Arkelse oorlogen was Slot Loevestein. Het slot ligt op het meest westelijke puntje van de Bommelerwaard. Dit is een strategische plek op de grens tussen Holland en Gelre. Eeuwenlang hoorde Loevestein bij Holland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was het echter wisselend in Staatse en in Spaanse handen. Daarna kreeg het versterkte kasteel een functie als staatsgevangenis. De beroemdste gevangene was natuurlijk Hugo de Groot. Hij wist na twee jaar gevangenschap op spectaculaire wijze in een boekenkist te ontsnappen. In de Franse tijd voerde Napoleon op grote schaal bestuurlijke veranderingen door en kwam Slot Loevestein in Gelderland te liggen.

Hollandse Waterlinie

In de zeventiende eeuw werden Slot Loevestein en andere plaatsen langs de Gelders-Hollandse grens, zoals Asperen en Vuren, opgenomen in de Hollandse Waterlinie. De linie bestond uit een netwerk van forten en sluizen die grote stukken land konden inunderen, onder water konden zetten. Tijdens zijn heerschappij was Napoleon erg geïnteresseerd in deze waterlinie. Hij maakte plannen om het systeem verder uit te breiden.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Pas na het vertrek van de Fransen zouden Napoleons plannen uitgevoerd worden. Zo ontstond in de negentiende eeuw de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze aaneenschakeling van sluizen, forten en inundatiegebieden liep van de Zuiderzee via de stad Utrecht naar Asperen en Gorinchem. Het zuidelijke gedeelte van deze linie loopt langs de provinciegrens tussen Zuid-Holland en Gelderland en is vandaag de dag nog duidelijk in het landschap te herkennen.