Burgers' Dierenpark in de frontlinie

Plunderingen en vernielingen

Met toestemming van de overheid was Burgers' Dierenpark aan het begin van de oorlog reeds begonnen met het aanleggen van extra voedselvoorraden voor de dieren, zoals granen, haver en meelsoorten. De Duitse militairen die tijdens de oorlog voorbijtrokken, drongen het park echter regelmatig binnen en namen een deel van het voedsel mee. Tot tweemaal toe kwam er een Rode Kruiswagen het park oprijden met Duitse militairen die Feiner Wildbraten nodig hadden, omdat de Ortskommandant een Festessen organiseerde. De eerste keer kwam de directeur Reinier van Hooff net op tijd om te verhinderen dat ze het park als jachtterrein gebruikten. De tweede keer legden ze beslag op tientallen duiven, fazanten, eenden en andere vogels. De vrouw van de directeur wist net te voorkomen dat de soldaten beren en herten afschoten.

Burgers' Dierenpark in de vuurlinie

Vanaf half september 1944 krijgt de dierentuin gedurende acht maanden het oorlogsgeweld over zich heen. Van 17 tot 25 september 1944 lag Burgers' Zoo tijdens de Slag om Arnhem in de vuurlinie. Tientallen granaten kwamen in het park terecht en dierenverblijven raakten verwoest en dieren werden geroofd of gedood. Bij een granaatinslag van de Geallieerden werd op 28 september 1944 het huis van de directeur getroffen, waarbij twee medewerkers, Cor Metzelaer en zijn schoonvader, om het leven kwamen. Het voederen van de dieren werd levensgevaarlijk. Slechts enkele medewerkers, waaronder Willem Veens en Bob de Jong, blijven op hun post. Bob de Jong zal oktober 1944 nog ernstig gewoond raken bij het verzamelen van voederbieten.

Kadavers uit de frontlinie

Toen de koelcellen defect raakte mocht de directeur samen met Willem Veens, met toestemming van de Ortskommandant, de Duitse linie passeren voor het verkrijgen van het noodzakelijke vlees voor de roofdieren. Door granaten en bommen lagen er langs de Rijn veel kadavers van gedode koeien en paarden. Met paard en wagen trotseerden ze het strijdgewoel om de kadavers in stukken te snijden en op de wagen te laden om de roofdieren van eten te kunnen voorzien.

Monumenten voor de slachtoffers

Na de bevrijding van het park wordt de balans opgemaakt. Vele dieren, waaronder leeuwen, tijgers, hyenahonden, ijsberen apen, giraffen, pelikanen, jakhalzen, zebra' s, tropische en inheemse vogels hebben de oorlog uiteindelijk niet overleefd. Er worden drie graven achter het leeuwenterras geplaatst, gemarkeerd door een klein kruis met als tekst: ‘Graf voor 14 leeuwen’, ‘Graf voor 2 giraffen’ en ‘Graf voor al onze mensapen’.

Bronnen

• Johanna van Nieuwstadt van Hooff, Burgers' Zoo 1913-2013. Een familiebedrijf met passie voor dieren (2017), blz 54-60.
• Maarten Th. Frankenhuis, Overleven in de dierentuin. De oorlogsjaren van Artis en andere parken (Rotterdam 2014), blz 160-165.

Rechten

Olga Spekman