Rondreis door Culemborg

Mariakroon

“In mijn jeugd breng ik vele uren door in het Mariakroon, een katholiek meisjespensionaat in de binnenstad. Mijn vader en opa werken hier dagelijks in het onderhoud. Na schooltijd ga ik daarheen. Het is een afgesloten gebied, met een serene rust. Er is een grote tuin met een Lourdesgrot en prachtige bomen.

Hier vind ik mijn eerste ansichtkaart, in het papierhok. Het is een oude kaart van de spoorbrug van Culemborg. Het maakt mij nieuwsgierig. Later vind ik er meer, ook van het klooster zelf. De kaarten zijn door de meisjes van het klooster verstuurd aan familie, door het hele land. Blijkbaar zijn ze later teruggekomen naar het klooster, en daar bewaard gebleven. Mij spreken de plaatjes erg aan, en ook de verhalen die achterop staan.”

De eerste ansichtkaarten

“Rond 1895 worden de eerste ansichtkaarten gedrukt door uitgeverij Blom en Olivierse. Het zijn voornamelijk gedeelde kiekjes, met meerdere foto’s in een fraai kader. Vaak staat het stadhuis erop en de spoorbrug, of één van de oude straatjes.

De eerste uitbreiding van mijn verzameling gebeurt bij ‘De verzamelaar’, een maandelijkse beurs voor verzamelaars in Culemborg. Later, als ik mijn rijbewijs heb, cross ik door heel Nederland om ansichtkaarten te vinden.

Het verzamelen komt voort uit een nieuwsgierigheid naar het leven van mijn voorouders in Culemborg. Tegelijkertijd brengt het een zekere teleurstelling met zich mee. Culemborg is een heel oude stad, met stadsrechten sinds 1318. Dat er heel veel mooie monumenten zijn verdwenen, zie je duidelijk terug in die ansichtkaarten.”

Rondreis door Culemborg

“De spoorbrug in Culemborg wordt in 1868 opgeleverd. Het is een hoogstandje van techniek, met een overspanning van 157 meter, op dat moment de langste ter wereld. De spoorbrug was een belangrijke toegangsweg van Culemborg. Met de spoorbrug en het station met de stoomtram als startpunt heb ik mijn verzameling opgebouwd. Van daaruit ga je via een logische volgorde door de straatjes. Uiteindelijk kom je uit in het middelpunt van de stad, de markt.”

Deze rondreis door Culemborg heeft Addie verzameld in elf mappen. Samen met Zwier van der Schagt heeft hij ook twee boekjes^[1] samengesteld. Op die manier kunnen veel mensen meegenieten van de oude stadsbeelden. En houd je het verleden levend. 

De ansichtkaarten laten  ook de uitbreiding van de stad goed zien. Met name in de periode van de wederopbouw. Eén van de eerste uitbreidingen is de Bloemenwijk. Later komt de wijk Achter de Poort. In de zestiger jaren volgt zwembad 'de Welborn' en daarna de wijk Terweijde.

Het gezin Blitterswijk

“De meest bijzondere ansichtkaart is er eentje over het volksleven. Het toont vader, moeder en zoon Blitterswijk. In 1903 komen drankmisbruik en armoede veel voor. Zo ook bij deze familie. Als Jodocus Blitterswijk de huur niet meer kan betalen, wordt het gezin uit huis gezet. Achter de Vismarkt woont het gezin vijf weken op straat. De zoon houdt op de foto zijn handen voor het gezicht van schaamte.

Een aantal Culemborgse weldoeners laat een ansichtkaart drukken van deze situatie. Otto de Beus, fotograaf YPMA en drukker Van Dam en Van De Marck laten 100 kaarten drukken voor de verkoop. Met de opbrengst, aangevuld met een collecte, wordt een tijdelijk onderkomen geregeld voor het gezin in een logement aan de Molenwal.”

Als Addie hoort van het bestaan van deze ansichtkaart, zijn er nog maar twee exemplaren bekend, waarvan één in het archief. Uiteindelijk krijgt hij de andere te pakken via een kleinzoon van Otto de Beus. Hij is er heel erg blij mee.

Gouden tip

Inmiddels is Addie gestopt als actief ansichtkaartenverzamelaar. Toch blijft hij een verzamelaar. Hij richt zich nu op oude sleutels uit Noordwest-Europa, met name uit de periode van het Romeinse Rijk en de middeleeuwen. Ook die liefde voor sleutels is ontstaan in het Mariakroon. Daar staat in zijn jeugd een grote kist met honderden sleutels.

Zijn gouden tip: “Laat als verzamelaar nooit iets voorbijgaan dat uniek is. Ongeacht de prijs. Vaak heb je maar één kans: grijp die kans!”

De verzameling ansichtkaarten ligt voorlopig veilig opgeborgen. Ooit zal Addie er afstand van doen, om het te behouden voor het nageslacht. Misschien een museum, of het archief. Want het is en blijft een prachtig stukje geschiedenis in beeld.

^[1] Zwier van der Schagt en Addie Keizer. Titels: ‘Oud Kuilenburg door de jaren heen’ en ‘Een wandeling door het oude Kuilenburg’.

Rechten

Jeannette Damman Klappe 2024, Regionaal Archief Rivierenland, CC-BY-SA