Mijn opa bij de Rijkspolitie in Nunspeet

Pieter van Heiningen vertelt over zijn opa

Foto ter gelegenheid van het 45 jarig ambtsjubileum (1948) van mijn opa. Op de eerste rij mijn oma (3e van links) en opa (4e van l...

Foto 1/1

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte mijn opa als rijkspolitie in Nunspeet, en weigert hij joden en landgenoten op te pakken. Hij was een zeer gelovig man en liet altijd zijn geweten spreken. En dat heeft hij aan den lijve ondervonden. Als kleinzoon heb ik zijn belevenissen opgetekend, zoals in dit verhaal te lezen is. Hij is voor mij een held.

Een gewone werkdag in 1943

"Het was die dag 27 maart 1943. Ik was al vroeg opgestaan en nam afscheid van mijn Hillegonda. Die dag moesten we samen met enkele andere collega's ons melden in Ermelo bij overste Feenstra. Samen met collega Evers reed ik op de fiets er naar toe. Het leek een gewone werkdag 1943 te worden. Beiden strak in het pak en keurig, zoals het hoort. Want sinds 1 maart 1943 behoorden alle agenten tot de Staatspolitie, omgevormd door de bezetter. Onderweg spraken we niet veel. Er waren te veel vragen wat de reden was.

Weigering en arrestatie

Aangekomen in Ermelo moesten we in gelid aantreden. Ruim dertig agenten stonden keurig op een rij. Overste Feenstra stond op een verhoging en begon te schreeuwen en te brallen over Joden, verzetsmensen en Engelsen. Hij prees de Nazi's en maakte daarbij de Hitlergroet. Tenslotte gaf hij ons het bevel Joden, gijzelaars en onderduikers op te pakken. Wie dat niet wilde, kon een stap naar voren doen. Marskamp stapte als eerste naar voren, daarna volgden Evers en ik. Nog drie anderen deden hetzelfde. De rest bleef angstvallig bewegingloos staan. Op bevel van Feenstra, die witheet woedend ons uitschold, werden we ontwapend en de pet van het hoofd geslagen. Alle persoonlijke bezittingen werden ons afgenomen. In een al gereed staande gesloten vrachtwagen werden we gedwongen in te stappen. De rit bleek naar het politiebureau van Harderwijk te gaan, waar we opgesloten werden in een te kleine cel. Geen eten, geen drinken en slechts een emmer voor ons allen. Daar zaten we dan.

De volgende ochtend werden we ruw uit onze cel gehaald. We werden allemaal geboeid, alsof we misdadigers waren en dan nog wel door eigen collega's. 'Waarschuw mijn vrouw', fluisterde ik een bekende agent toe. In een Duitse overvalwagen werden we vervoerd naar de gevangenis in Arnhem. Bewaakt door acht collega's en vier Duitse soldaten, allen bewapend met machinepistolen.

Naar Kamp Vught

Op zondag 29 maart werden we overgedragen aan de SD. Tenslotte werden we in de trein gezet en streng bewaakt. Uiteindelijk kwamen we in kamp Vught aan. Uniformen konden uit en laarzen ook. We kregen allemaal een gestreept pak met daarop een rode driehoek. En een paar slechte klompen. Het was daar niet best. Erg veel geweld, angst en soms hevige paniek. Soms werden we met dertig man een cel ingejaagd en moesten daar dan 24 uur verblijven. Of de bewakers lieten honden op ons los. Of we moesten spitsroeden lopen. Ik heb daar vreselijke dingen gezien. Mensen werden soms letterlijk dood geslagen. Kamp Amersfoort Tenslotte werden we als gijzelaars naar kamp Amersfoort vervoerd. Het leven was daar zo onzeker, daar was het geweld nog erger. Slecht eten, veel slaag en weinig rust. En niet te vergeten de Rozentuin. Je was er je leven niet zeker.

Naar huis

Tenslotte werd ik dankzij een bevriende arts op 7 september 1944 ontslagen en mocht ik naar huis. Ik was sterk vermagerd (van 95 naar 45 kilo). Hillegonda herkende mij bijna niet meer. Het heeft maanden geduurd, voordat ik weer wat aangesterkt was. Mijn kinderen Adrie en Bé waren zielsgelukkig.

Weer bij de politie

Dit alles overdenkend, denk ik dat mijn vrouw het moeilijker heeft gehad. Vanaf het moment dat ik opgepakt was, was ik ontslagen. Dat betekende geen inkomen voor haar. Door hard werk, een eigen moestuin en hulp van anderen, heeft ze het gered. Een geweldige prestatie. Op 19 april 1945 trad ik weer toe tot de politie. Ik moest wel eerst eventjes solliciteren en dat terwijl heel wat politiemensen, die gewoon mee heulden met de vijand, hun functie mochten behouden. Dat was vreemd en voelde oneerlijk. Op 1 januari 1946 werd ik bevorderd tot opperwachtmeester. Volgens mij was dat een soort goedmakertje. Mijn redding voor die gruwelijke tijd? Dat waren mijn geweten en mijn geloof. M'n geweten, omdat ik geen landgenoten verraad, wie dat ook mogen zijn. Zoiets doe je niet. Daarmee verlaag je jezelf. Het geloof, omdat ik altijd vertrouwd heb op God, mijn Vader, mijn Schepper. Niets in het leven gebeurt zonder doel."

Dit verhaal is ingestuurd door Pieter van Heiningen in het kader van het project ‘WO2-verhaal gezocht’. Lees de andere ingestuurde oorlogsverhalen in de special 'Getuigen van de Oorlog'. Lees meer verhalen van Pieter van Heiningen op zijn website KoffervolGedichten.