De oorlog van Johan Hartgers - deel twee

Tsjecho-Slowakije

Johan vertelde later aan zijn zoon André: ‘Na Kreutzburg werden we met z’n zessen, boeren van de Veluwe, op transport gesteld naar Neu Erbersdorf, een plaatsje tussen Jägerndorf (nu: Krnov) en Freudental (nu: Bruntál) in Tsjecho-Slowakije. Daar moesten we rotte telefoonpalen vervangen en nieuwe draden spannen. Na een maand kwamen er weer zes jonge PTT-ambtenaren bij.’

Neu Erbersdorf

In Neu Erbersdorf vonden de PTT’ers onder meer onderdak op de vloer van een café en hadden een geïmproviseerde wasgelegenheid in een ‘koestal’. Als tewerkgestelde rijksambtenaren kreeg het groepje naast de dwangarbeid meer vrijheid dan bijvoorbeeld krijgsgevangenen. Johan Hartgers bleef zodoende van juni 1943 tot het eind van de oorlog tekeningen maken van wat hij onderweg zag en in welke ‘gasthuizen’ hij sliep. Tot in mei 1945 bleef de groep PTT’ers in Tsjecho-Slowakije.

Terugreis

Johan schrijft: ‘Toen de oorlog voorbij was konden we naar huis terugkeren. Dat ging niet gemakkelijk en ook met veel oponthoud onderweg. Op 7 mei 1945 vertrokken we lopend met een handkar vanuit Neudorf.’

In vele steden maakte de groep een tussenstop, zoals op 30 mei in Leipzig: ‘Om 10.20 werden wij ondergebracht in een vuile kazerne. Na een grondige schoonmaakbeurt zijn we daar [een week] gebleven.’ Een briefje in zijn plakboek vertelt ons meer over deze ‘schoonmaakbeurt’: ‘The bearer of this slip has been disinfected with DDP power’. Met aantekening van Johan: ‘Zo, de luizen zijn dood.’

Terug in Ede

‘Na veel omzwervingen (1798 km) kwamen we ruim een maand na ons vertrek uit Tsjecho-slowakije, op 13 juni 1945, aan in Eindhoven. Van daaruit werden we met Amerikaanse legervoertuigen naar Ede teruggebracht.’

Na de oorlog

Na de oorlog stichten Johan en zijn vrouw Mien een gezin. André Maarten Christiaan (12 mei 1946) en Herman Cornelis Johan (8 december 1947) werden beide in Bennekom geboren. In 1949 kregen zij een huis aan het Heuvelsepad 50 in Ede en verhuisden anderhalf jaar later, in april 1950, naar een nieuwbouwwoning aan de Goudsbloemstraat 35. Daar werd op 28 juni 1952 hun derde zoon Johan Gerard (Hans) geboren.

Johan Hartgers werkte vanaf de oorlog tot aan zijn pensionering in 1980 als postbesteller bij de PTT in Ede. Hij was decennia lang een actieve vrijwilliger bij het fotoarchief van de historische Vereniging Oud Ede.

Lees deel één van het oorlogsverhaal van Johan Hartgers hier. Dit verhaal is opgetekend tijdens het WO2-café in Ede op 5 maart 2020 en is gebaseerd op het dagboek en de biografie van Johan Hartgers (beide in privébezit van zijn zoon André). In een WO2-café konden Gelderlanders hun verhalen en herinneringen over de Tweede Wereldoorlog delen.

Rechten

Erfgoed Gelderland, CC-BY-NC