Romeinse lepels van het Kops Plateau bij Nijmegen, eten of meten?

Lepels van het Kops Plateau

De lepels van het Kops Plateau zijn allemaal vrij eenvoudig van vorm. Twee zijn er van zilver, één van lood en bij de overige is een koperlegering toegepast. Het gaat om cochlearia, zoals ze in de Romeinse literatuur genoemd worden, met een ronde bak en een steel met een spits uiteinde. Deze vorm past bij de datering van de legerplaats in de eerste eeuw na Christus. Enkele van de lepeltjes, vervaardigd in een koperlegering, zijn vertind, zodat het in de Romeinse tijd geleken moet hebben alsof ze van zilver waren. Andere waren met cirkeltjes in de bakjes versierd. Veel lepels van been of van hout zijn inmiddels in de zandgronden vergaan, daardoor hebben wij vandaag alleen nog de metalen lepels behouden.

Eetlepel of meetinstrument?

Bij het tekenen en opmeten van het materiaal viel op dat enkele van de lepelbakjes vrijwel dezelfde afmetingen hebben. Is dat toeval? Is er sprake van standaardisering? De naam cochlear komt niet alleen terug in de benaming van de lepels, maar is ook de naam van de kleinste Romeinse inhoudsmaat. Daarom werd de inhoud van enkele van de lepelbakjes onderzocht door ze op een weegschaal te vullen met water. Dit leverde nogal diverse resultaten op, waarbij de inhoud van sommige dicht bij de maat van de cochlear kwam, die ook wel tot 1,9 ml omgerekend wordt. Bepaalde afwijkingen kunnen verklaard worden doordat de rand van de lepels deels beschadigd is. De inhoud van andere lepels wijkt zoveel van de maat van de cochlear af, dat men een gebruik als maatlepel kan uitsluiten.

Diverse functies

De luxe zilveren lepels zijn wellicht onderdeel geweest van de eetserviezen van de Romeinse officieren in het kamp. Bij de andere lepels kunnen ook aan andere functies gedacht worden. Wellicht mat een militair-arts er medicijnen ermee af. Zo geven kleine vondsten als lepels toch een inzicht in het dagelijks leven op het Kops Plateau.

Dit verhaal is onderdeel van de Gelderse Archeologische Kroniek 2019.

Bronnen en verder lezen:

• R. Hurschmann, 'Löffel', in: H. Cancik, H. Schneider & M. Landfester (red.) Der Neue Pauly.
• A. Mlasowsky, 'Cochlear(e)', in: H. Cancik, H. Schneider & M. Landfester (red.) Der Neue Pauly.
• E. Künzel, Medizinische Instrumente der Römischen Kaiserzein im Römisch-Germanischen Zentralmuseum, Kataloge vor- und frühgeschichtlicher Altertümer, Bd. 28 (Mainz 2002).
• E. Riha & W. B. Stern, Die römsichen Löffel aus Augst und Kaiseraugst. Archäologische und metallanalytische Untersuchungen, Forschungen in Augst 5 (1982).
• E. Swift, 'Design, function and use-wear in spoons: reconstructing everyday Roman social practice', in: Journal of Roman archaeology 27 (2014), p. 203-237.
• E. Swift, Roman Artefacts and Society: Design, Behaviour, and Experience (Oxford 2017).

Rechten

Michèle Ernste, CC-BY-NC