Herwijnen – een bodemonderzoek op kasteelterrein Engelenburg

Het kasteel

De oudste vermelding van het kasteel in schriftelijke bronnen stamt uit 1468 en spreekt over de aanwezigheid van een huis, een voorburcht en een gracht. Op een tekening van omstreeks 1750 is te zien dat het versterkte huis (de hoofdburcht) werd omgeven door een gracht. Vóór de hoofdburcht lag een voorburcht, eveneens omgracht.

Het kasteel veranderde door de eeuwen heen meermaals van eigenaar. Aan het begin van de negentiende eeuw werd het kasteel verkocht voor 1300 gulden en werden de resten gesloopt. De gracht tussen de hoofd- en voorburcht werd hierbij ook gedempt. Het kasteelterrein is sinds 1982 een beschermd Rijksmonument.

Eerdere onderzoeken

Er zijn in het verleden al diverse onderzoeken gedaan. Opgravingen in 1939 en 1981 hebben een deel van de fundamenten van het kasteel bloot gelegd, maar nog veel vragen onbeantwoord gelaten. Het recente onderzoek is vanuit een initiatief van de bewoners voortgekomen. In Herwijnen hebben bewoners vanuit het project Levend Landschap Herwijnen ideeën opgevat om het landschap te verfraaien en beleefbaarder te maken. Zo is onder begeleiding van Stichting Landschapsbeheer Gelderland het Klompenpad Engelenburgerpad ontwikkeld, dat in september is geopend. Vanuit dit initiatief is de werkgroep Engelenburg ontstaan. De werkgroep wil graag het kasteelterrein en zijn historie nog beter zichtbaar en beleefbaar maken. Maar hoe moet dat en wat laat je zien? Men hoopte door het geofysisch onderzoek hier meer duidelijkheid over te krijgen.

Een bodemscan van het terrein

Bij voorgaande onderzoeken zijn funderingen gevonden van het kasteel en de bijgebouwen, maar ook de grachten waren in de bodem herkenbaar, evenals een tuinmuur op het terrein van de voorburcht, een vermoedelijk onderdeel van de brugconstructie en een toegangspad naar het kasteel, bestaande uit een klinkerstraatje. Het onderzoek van 2019-2020 bestond uit een booronderzoek en een grondradar onderzoek . Met de grondradar kunnen muur-of funderingsresten (hout of steen), gedempte grachten of andere verstoringen in de bodemopbouw tot een maximale diepte van 80 cm beneden maaiveld worden waargenomen. Het grondradar onderzoek heeft de volgende structuren weten te lokaliseren: een met puin dichtgestorte kelder, restanten van stenen brugpijlers, een bruggenhoofd, restanten van twee vermoedelijke poortgebouwen en nog twee andere gebouwen. Op delen van het terrein is puin afval in kaart gebracht, op deze plekken is bij de sloop van het kasteel in het begin van de negentiende eeuw veel bouwmateriaal, dat ongeschikt was voor hergebruik, achtergebleven.

Booronderzoek

Tijdens het booronderzoek zijn ook boringen gezet op het terrein voor de voorburcht. Hieruit blijkt dat er een heuvellichaam van 2 m. dikte aanwezig is waarop een gebouw heeft gestaan. Voor de datering van deze heuvel en het gebouw is een fragment roodbakkend, slibversierd bord (laat zestiende t/m achttiende eeuw) op 1,8 m – mv een belangrijke vondst. Vermoedelijk is door de loop der jaren het gebouw gebruikt als stal voor vee, getuige de grote hoeveelheid fosfaatvlekken die hier zijn waargenomen. Ten slotte blijkt uit het booronderzoek dat de bodem van de gracht tussen de voorburcht en hoofdburcht op een diepte van 3,75 m beneden het huidige maaiveld ligt. Het onderzoek heeft genoeg waardevolle informatie opgeleverd om het kasteelterrein verder zichtbaar en beleefbaar te maken.

Voor dit verhaal is gebruik gemaakt van het RAAP rapport 4386, versie 27-02-2020, geschreven door Gerben Zielman en het Medusa rapport 2019-P-684 geschreven door J.M. van der Velden.

Verder lezen:

- Kasteelterrein Engelenburg

Rechten

Margriet Stronkhorst (adviseur Archeologie Omgevingsdienst Rivierenland), CC-BY-NC