Dominee Brummelkamp

1835

Op zondag 21 juni 1835 was er in de Andreaskerk in Hattem een doopdienst. Drie ouderparen hadden hun kind opgegeven voor het doopsel. Dominee Anthony Brummelkamp (1811-1888), aanhanger van de Afscheiding van 1834, die in gang was gezet door dominee Hendrik de Cock (1801-1842) uit Ulrum en dominee Hendrik Peter Scholte (1805-1868) uit Genderen, nodigde echter maar één ouderpaar uit voor de doop van hun kind.

Brummelkamp en De Cock

De andere twee kinderen weigerde hij te dopen, omdat de ouders geen kerklid waren en ook geen kerkgebonden getuigen bij zich hadden. Groot tumult na de dienst, maar dominee Brummelkamp gaf geen gehoor aan het protest van de kerkgangers. In 1835 werd de dominee geschorst en afgezet.

Dominee De Cock en zijn talrijke volgelingen maakten zich in 1834 en volgende jaren los van de Nederlandse Hervormde Kerk. In 1836 waren er al 130 nieuwe gemeenten in ons land. Vijf predikanten (onder wie de Hattemse dominee) en tien ouderlingen belegden dat jaar een eigen synode in Amsterdam.

Afgescheidenen

De overheid nam echter onderdrukkende maatregelen, omdat koning Willem I niet accepteerde dat naast de Hervormde Kerk een nieuwe Calvinistische kerk ontstond. Bijeenkomsten van afgescheidenen werden uiteengedreven, afgescheiden gezinnen kregen soldaten ingekwartierd en kregen vaak boetes en gevangenisstraffen opgelegd. De afgescheidenen kwamen bijeen in zogenaamde ‘conventikels’, godsdienstige samenkomsten, vaak in particuliere huizen, bijvoorbeeld in de molen van Wapenveld.

Kampen

Ds. Brummelkamp maakte samen met gelijkgezinde dominees plannen voor een gezamenlijke predikantenopleiding, die zijn eigen privé-opleiding en die van andere collega’s moest vervangen. In 1854 besloot de synode dat alle privé-opleidingen samengebracht zouden worden in één theologische school, in Kampen. Ds. Brummelkamp werd één van de vier docenten. Zo kwam er meer eenheid tot stand.

Emigranten

Veel afgescheidenen (waaronder acht Hattemers) emigreerden naar Amerika, maar desondanks groeide hun aantal in Nederland gestaag. In 1859 vormden ze in grootte zelfs het derde kerkgenootschap in Nederland.

Afscheidingen in Hattem

De afscheidingsbeweging resulteerde uiteindelijk in Hattem tot een viertal kerken: de Gereformeerde Kerk (Emmauskerk, Dorpsweg), de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (Gasthuiskerk, Achterstraat en later ook de Open Poort), de Christelijk Gereformeerde Kerk (De Veste, Korte Kerkstraat) en de Nederlands Gereformeerde Kerk (Ontmoetingskerk, Van Galenstraat). De Gereformeerde Emmauskerk werkt intensief samen met een wijkgemeente van de Hervormde Gemeente Hattem (Grote- of Andreaskerk) onder de naam Protestantse Gemeente in wording te Hattem.

Dit verhaal is onderdeel van de canon van Hattem. Het volgende venster is hier te vinden.