Werk aan het Spoel

Bij de realisatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn grofweg drie bouwperioden te onderscheiden: 1816-1824, 1840-1860 en 1860-1885. De eerste bouwperiode werd gekenmerkt door de aanleg van vijf waaiersluizen en de aanleg van aarden verdedigingswerken (forten). In de tweede bouwperiode werden een aantal grotere forten, na in verval te zijn geraakt in de periode 1825-1840, gemoderniseerd en voorzien van zogenaamde bomvrije torens. In de derde bouwperiode werden de torenforten verbeterd.

Het Spoel

De benaming 'Het Spoel' duikt op aan het begin van de achttiende eeuw. Op deze plaats kwam in die jaren een aanleg tot stand die een einde moest maken aan de destijds veelvuldig terugkerende wateroverlast in het Culemborgse Veld. In 1707 raakte de sluis bij het Spoel echter reeds onbruikbaar door stijging van het waterpeil in de Lek. De grenzen van Werk aan het Spoel werden vroeger, net als bij alle werken en forten in Nederland, aangegeven door limietpalen, die stonden rond het fort/werk. Binnen die limietpalen kon het Ministerie van Oorlog doen en laten wat ze wilde, daar hadden anderen niets over te vertellen.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Gedurende de eerste periode van de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (1815-1825) concentreerde de aandacht zich op de aanleg van een fortenstelsel ten oosten van de stad Utrecht, en ook op de bouw van een aantal inundatiesluizen. Deze sluizen moesten een betere beheersing van het binnenstromende water mogelijk maken. De ontwikkelingen aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de twintigste eeuw kenmerken zich door de aanwas van kleine, veelal betonnen, in het landschap verspreide verdedigingswerken. Met name in de perioden 1918 en 1939-1940 zijn onder invloed van een toenemende Duitse dreiging vele groepsschuilplaatsen, batterijen en kazematten aangelegd.

Stuurgroep

Hoewel de militaire noodzaak is verdwenen, kan de Hollandse Waterlinie nog wel degelijk van betekenis zijn. De nationale overheid, die het belang van de Waterlinie inzag, heeft een stuurgroep in het leven geroepen om een eigentijdse visie te ontwikkelen op het unieke historische stelsel van verdedigingslinies dat tezamen de Hollandse Waterlinie vormt.

Bron: Werk aan het Spoel.