Walburgiskerk in de vuurlinie

Geheime plannen

Al jaren voordat het conflict escaleerde was de hertog al begonnen maatregelen te nemen. Hij kende immers zijn steden en hield vast aan de regel: wie de poorten heeft, heeft de stad. In Zutphen kocht hij grond en huizen bij diverse poorten en bracht versterkingen aan. In 1533 kreeg hij grond buiten de muur in handen. Zo kon hij zijn plannen uitvoeren. Hij liet een verdedigbaar huis bouwen, Bolwerck genoemd. 

Een eigen bolwerk

In Zutphen bekeek men dit gebouw met wantrouwen want het was een aantasting van oude privileges, namelijk: geen fort of vesting zo dicht bij de stad. Daar kwam bij dat hij Sweder van Kervenhem als proost aanstelde, zodat hij een handlanger in de proosdij had zitten. Deze werd uitgebreid. Slimme constructie maakte het mogelijk voor soldaten van de hertog om ’s nachts via proosdij, bolwerk en kerk de stad in te komen.

Geweld

De hertog stuurde soldaten naar Zutphen, die met valse beloftes werden binnengelaten en vervolgens de stad bezetten. De bevolking, bang voor plunderende soldaten, reageerde woedend. Men ging massaal naar de poorten om de bezetters te overmeesteren en er volgden beschietingen over en weer rondom het bolwerk van de hertog. De Walburgkerk stond hierdoor ineens midden in de vuurlinie. De stad werd daarna belegerd door Maarten van Rossem en Meinard van Ham. De laatste beweerde zelfs dat de stad op bevel van de hertog verwoest zou worden.

Overgave

Maarten van Rossem was altijd mild geweest tegenover Zutphen en wilde niet hard optreden. Ook Nijmegen legde gewicht in de schaal en werkte samen met Zutphen. Na de overgave van de bezetters werden alle bouwwerken afgebroken. Het kerkhof van de St. Walburgiskerk was bezaaid met puin. De hertog stierf niet lang daarna, eenzaam en verbitterd. De Stadsadvocaat liet op de plek van het bolwerk het nog bestaande huis ‘Dat Bolwerck’ bouwen. 

Een levendig verslag

Kerkmeester Alphart van Till heeft een levendig verslag van deze gebeurtenissen gemaakt. Hij maakte alles uit de eerste hand mee, omdat de kerk bij het gevecht in de vuurlinie had gelegen. De rekeningen die hij opstelt voor kapotgeschoten kerkramen en daken spreken op zich al boekdelen. Hij beweerde dat hij er wel kronieken over vol kon schrijven en eindigde met de wens: 'Soli Deo Gloria & Pax hominibus bonae voluntatis' (Alleen aan God de eer & vrede voor de mensen van goede wil).

Dit verhaal is geheel gebaseerd op en ontleend aan “De Proostdij te Zutphen” door M.M. Doornink-Hoogenraad. Het is geschreven door Geert Joosten, gids bij de Walburgiskerk in Zutphen en geredigeerd door Kees Huntink. 

Dit is deel II. Lees hier deel I: ‘Roerige tijden voor de St. Walburgiskerk en haar proosdij.’

Rechten

Geert Joosten en Kees Huntink, CC-BY