Rijcklof van Goens (1619-1682)

Strijd en expansiedrift

De VOC verovert het eiland Mannar op de Portugezen onder leiding van Van Goens in 1658

Foto 1/4

Een tot slaaf gemaakte vrouw bij een kaartgezelschap op Ceylon, 1785

Foto 2/4

Gouverneurshuis te Colombo, Ceylon 1710

Foto 3/4

Rijcklof van Goens door Martin Palin

Foto 4/4

Rijcklof wordt op 24 juni 1619 geboren in Rees, hertogdom Kleef, een stad die toen nog tot het Nederlands grondgebied behoorde. Zijn vader Volckert Boukes dient in het staatse leger en is gelegerd in Rees. Op 3 oktober 1628 vertrekt Rijcklof op negenjarige leeftijd samen met zijn ouders op het VOC-schip “Bueren” naar Batavia. Zijn vader zal in Batavia als commandeur over een compagnie soldaten verdere carrière maken. Een maand na aankomst in Batavia overlijdt zijn vader en binnen een jaar overlijdt ook zijn moeder. Rijcklof staat er dan alleen voor. Gelukkig wordt hij, op voorspraak van een in VOC-dienst werkende oom, bij de compagnie in dienst genomen. Zijn eerste baantje in 1634 is die van assistent in de pakhuizen in Batavia.

VOC-carrière

Hij heeft een indrukwekkend aantal banen binnen de VOC. Hij leidt onder andere diplomatieke missies naar de sultan van Palembang, het hof van Mataram, naar vorsten in India en naar de koning van Siam. Daarnaast weet hij zich ook militair te onderscheiden door twee belangrijke overwinningen ter zee op de Portugezen. Hij verovert hierbij veertig schepen van een handelsvloot en vernietigt vijf zwaarbewapende Portugese galjoenen.

Gouverneur van Ceylon (1662-1663 en 1665-1675)

Voor Goens moet Ceylon het centrum van de VOC-macht in Azië worden. Hij onderneemt geldverslindende militaire campagnes, onder andere tegen de Portugezen. In 1661 wordt er vrede gesloten tussen Portugal en de Republiek, maar de Portugezen zijn dan al zo goed als volledig verdreven uit het gebied. De gebiedsuitbreiding onder van Goens heeft gezorgd voor een groot afzetgebied voor textiel, betelnoten, schelpen en peper. De Heren XVII zijn echter niet zo tevreden met zijn geldverslindende oorlogszucht en promoveren hem weg als toekomstig gouverneur generaal te Batavia.

Gouverneur generaal te Batavia (1678-1681)

Na de dood van gouverneur generaal Maetsuyker in 1678 volgt Van Goens hem op. Onder zijn gehele bewind is de slavenhandel exponentieel toegenomen. In de periode 1650-1675 groeit het geregistreerde slavenbestand in Azië van circa 31.000 naar 54.000. (In het Atlantische gebied zijn er in 1675 ‘slechts’ 16.500 slaven geregistreerd).

Vertrek naar Nederland

Door zijn wankele gezondheid valt het besturen hem steeds zwaarder. Hij ligt regelmatig overhoop met de Raad van Indië. Na herhaaldelijke verzoeken wordt hem op 25 november 1680 ontslag verleend, maar pas op 25 november 1681 treedt hij daadwerkelijk af en kan hij met zijn vrouw op het schip Land van Schouwen naar Nederland vertrekken. Op 14 november 1682 overlijdt hij, nog geen drie maanden na zijn terugkeer. Zijn graf bevindt zich in de Kloosterkerk in Den Haag

Deze reeks gaat over een aantal uit Gelderland afkomstige personen die een rol speelden in het kolonialisme en/of de slavernij. Erfgoed Gelderland is bezig naast de vaak goed gedocumenteerde verhalen over deze personen ook het verhaal van de onderdrukte gekoloniseerde en tot slaaf gemaakten nader te belichten. Wie zijn dit en hoe is hun leven verlopen? Hierover kunt u ook lezen in de special ‘Sporen van slavernijverleden in Gelderland’.

Bronnen en verder lezen:

L.P. van Putten e.a., Koopman en Diplomaat, gouverneurs en directeuren van Ceylon 1640-1796 (2006).
M. van Rossum, Kleurrijke tragiek, de geschiedenis van slavernij in Azie onder de VOC (Hilversum 2015).
Wikipedia, Rijcklof van Goens.
R. Guleij en G. Knaap (red.), Het grote VOC boek (2019).