Overval op het huis van bewaring in Arnhem

De bevrijding van Evert Zwarts

Een van de illegaal genomen foto's door 'Bob' Scheepstra

Op 11 juni 1944 vond de grootste bevrijding van gevangenen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog plaats. Op die bewuste zondagochtend werden namelijk 54 politieke gevangenen bevrijd uit het Huis van Bewaring in Arnhem.

Het belangrijkste voor het verzet was de bevrijding van verzetsman Evert Zwarts. Hij wist namelijk veel details over een vorige overval en men was bang dat hij door de mentale martelingen zou doorslaan en verzetsmensen zou gaan verraden. Met hulp van bibliothecaris Joop van Veldhoven verschafte men zich toegang tot de cellen en bevrijdde de gevangenen. Dit alles gebeurde op klaarlichte dag en zonder een schot te lossen. Zeer bijzonder is dat de leider van deze bevrijdingsactie, ‘Bob’ Scheepstra, op de bewuste 11 juni foto’s heeft gemaakt.

Joop Abbink

De missie was geslaagd. Behalve Zwarts werden nog 53 gevangenen bevrijd. Een ongekend succes dat niet mogelijk was geweest zonder de inzet van een aantal Gelderse verzetsmensen, zoals Joop Abbink uit Apeldoorn. Abbink zou later, voor een andere verzetsdaad, worden opgepakt en geïnterneerd worden in eerst Kamp Amersfoort en later in Neuengamme. Hij overleefde de oorlog en stierf op 97(!)-jarige leeftijd in Wageningen.

De aanhouder wint

Deze wonderlijk gesmeerd lopende bevrijding had wel wat meer voorbereiding nodig dan uit bovenstaande wellicht duidelijk wordt. Er gingen namelijk drie mislukte pogingen aan vooraf. Bij de eerste poging raakte Harry Saathof zo ernstig gewond dat hij zijn verzetswerkzaamheden een tijd moest staken. Hij overleefde de oorlog wel en overleed in 2006 in Winterswijk. Bij de tweede poging geraakt men tot over de muur, maar blijkt er een extra wachterspost te zijn gestationeerd. Als de mannen dit opmerken keren ze onverrichter zake, maar wel onopgemerkt, terug naar huis. Ook een derde poging (op 8 juni 1944) is geen succes. Joop van Veldhoven heeft ontdekt dat je via het huis van de gevangenisdirecteur bij de cellen kunt komen. Iemand vermomt zich als predikant. Hij belt aan bij de gevangenisdirecteur om zogenaamd met deze te spreken over de geestelijke verzorging. Helaas doet de zoon van de directeur open, die de ‘predikant’ vertelt dat zijn vader niet thuis is. Drie dagen later, op 11 juni 1944, zou via een andere methode echter blijken dat de aanhouder wint!

Verder lezen