Middachten, een Middeleeuwse versterking in een moeras

Kasteel Middachten was van oorsprong een in het water gelegen versterkt huis met dikke muren waarin de bewoners zich bij aanvallen van buitenaf veilig konden voelen.

Donjon

De oudste bouwdelen van het kasteel bestaan nog en gaan terug tot 1354-'57 toen Hendrik van Middachten de omgrachte en onderkelderde vierkante donjon liet bouwen met twee haakse vleugels aan een binnenplaats. Daarnaast liet hij ook nog een forse voorburcht aanleggen. Het kasteel is waarschijnlijk genoemd naar Jacob van Mithdac of Michdat, in 1190 genoemd als getuige bij een transactie van de graaf van Gelre.

Slotgracht

De omgeving van Middachten is voor het eerst redelijk gedetailleerd aangegeven op de kaart van Nicolaes van Geelkercken uit 1648 genaamd de Wiltbaen, het omheinde jachtgebied van Stadhouder Willem II. Deze Willem had in 1647 het Hof te Dieren aangekocht. De kaart is een weergave van kasteel Middachten zonder gracht, maar op een tekening uit 1652 van dezelfde cartograaf is te zien dat het kasteel omgeven werd door een grote slotgracht, de huidige binnengracht.

Kwel en beken

De binnengracht werd (net als nu) door kwel met het zuivere water van het Veluwemassief gevoed; zo kwam het kasteel ook aan drinkwater. Pas rond 1700 werd de buitengracht als onderdeel van de grote tuinaanleg aangelegd. Op de kaart van De Wiltbaen (1648) staan twee beken ingetekend bij Middachten, de Rutterbeek en de Molenbeek. De Molenbeek stroomt richting Hof te Dieren en mondt voorbij het hof uit in de IJssel. De Rutterbeek stroomt meer oostelijk door de graslanden en de woeste gronden richting IJssel. De oevers van de beken zijn beplant met bomen. De huidige Molenbeek en Ruitersbeek of Ruiten Aa hebben na al die tijd wel een iets andere loop gekregen.

Van vrij goed tot leengoed

Gelre was van 1339 tot 1581 een hertogdom, het behoorde in de middeleeuwen tot een van de voornaamste vorstendommen van de Lage Landen. Aan het begin van de veertiende eeuw droeg Everardus van Middachten en Steenre (1335 – ongeveer 1400) de bezitting ter bescherming over aan Reinald Graaf van Gelre. In de periode van het leenstelsel was dit geen ongebruikelijke gang van zaken. Everardus ontving het vervolgens in 1357 in leen terug en kreeg tevens bescherming van de Gelderse graaf. Deze Everardus van Middachten is de stamvader van alle latere Heren en Vrouwen van Middachten. Vanaf 1299 is landgoed Middachten tot 1625 via overerving ononderbroken in handen gebleven van deze familie.

Auteur: Marianne Poorthuis, ErfgoedLeeft
In opdracht van: Oudheidkundige kring Rheden Rozendaal