Nieuwe parkaanleg bij Huis Middachten rond 1700

Het Loo in Apeldoorn, de residentie van Willem III en zijn vrouw Mary II, vormde de grote inspiratiebron. Niet verwonderlijk dus dat aan de architect van Het Loo, Jacob Roman, werd gevraagd om de nieuwe parkaanleg van Middachten te ontwerpen. Naast Jacob Roman was ook Hans Willem Bentinck, familie van Ursula van Raesfelt, als vertrouweling van de koning sterk betrokken bij het ontwerpen van de parkaanleg. De symmetrische tuinen van Versailles dienden als het voorbeeld voor vele belangrijke parken en tuinen in de lage landen, waaronder de tuinen van Het Loo en Middachten.

Grachten en lanen

Kasteel Middachten is in 1672 voor een groot deel verwoest door de Fransen. Op de zeer gedetailleerde ‘Generale Caart’ van Middachten getekend door B. Elshof in 1729 is te zien hoe het kasteel en omgeving weer zijn hersteld en verfraaid. De slotgracht of binnengracht is rechthoekig geworden en omgeven door een groot vierkant bestaande uit tuinen. Aan de oost- en zuidzijde van dit vierkant is een tweede gracht gegraven: de ‘buitengracht’. Ook de beroemde Middachterallee en de Eikenstraat en andere lanen met dubbele rijen bomen dateren uit deze tijd.

Canal grande

Om de nieuwe waterlopen en de waterwerken van voldoende water te voorzien werd ten oosten van de buitengracht een ‘canal grande’ gegraven tot aan het brongebied van ‘de Ruytersbeek’. Bij de hoogste bron werd een spaarbekken aangelegd die op de kaart aangeduid staat als ‘De Wijert’. Vanaf het balkon aan de noordzijde liep een zichtas over het ‘canal grande’. De dam die het spaarbekken scheidde van het kanaal is opgeworpen met de vrijgekomen grond uit de wijerd en ligt er nog steeds. De wijerd is nu een natuurgebied met bijzondere flora en fauna. In het voorjaar bloeien de dotterbloemen daar volop. Het ‘canal grande’ kreeg in de negentiende eeuw de naam ‘Paardengracht’, omdat er toen paarden in gewassen werden.

Watermolen aan de beek

Aan de Molenbeek die parallel loopt aan de buitengracht, werd misschien op de zuidoosthoek van het vierkant kort na 1720 een onderslagwatermolen geplaatst. Diende die molen om de grachten en de fontein van voldoende water te voorzien? De molen wordt op de kaart van Elshof aangeduid als Koorn Meuln, dus korenmolen. Er zijn geen sporen op die plek of documenten in het archief, waarmee we de aanwezigheid met zekerheid kunnen vaststellen. Deze Molenbeek stroomde verder zuidoostwaarts door de uiterwaarden naar de Ruytersbeek. Op de kaart van Elshof en op een latere tekening maakt de beek onderdeel uit van de buitenste gracht rondom het kasteel. De buitengracht wordt in de eenentwintigste eeuw nog steeds gevoed met kwelwater, maar de fontein wordt door een pomp in werking gesteld.

Cascade met water-spuitende dolfijn

Aan de noordoostzijde van de buitengracht bevond zich een cascade met een water-spuitende dolfijn. Deze werd vanuit het ‘canal grande’ door een duiker van water voorzien. Hij was rijk bezet met bijzondere schelpen. De cascade met dolfijn is verdwenen, maar de duiker is nog altijd aanwezig.

Met dank aan: Stichting Kasteel Middachten

Noot: De Molenbeek in dit verhaal moet niet verward worden met de Molenbeek op Middachten die naar de molen op Hof te Dieren loopt; zie prent Wiltbaen bij Middachten, een Middeleeuwse versterking in een moeras.

Rechten

Marianne Poorthuis, Erfgoed Leeft, in opdracht van Oudheidkundige Kring Rheden Rozendaal.