Karel III de Dikke (839-888)

Krijgsbedrijf

Belangrijke voorouders van Karel de Dikke waren Karel Martel, Pippijn de Korte en Karel de Grote. Zij wisten met hun jaarlijkse militaire campagnes hun rijkdom en bezit steeds verder uit te breiden door oorlogsbuit, tribuut, landgoederen en slaven. Op deze wijze werd het Karolingische rijk behoorlijk uitgebreid. Dit had tot gevolg dat de opvolging vaak gepaard ging met schermutselingen tussen de kinderen en andere familieleden van de Karolingische vorsten. In het geval van Karel de Dikke was dit niet het geval. Hij had samen met zijn broers Karloman van Beieren (koning 875- 879) en Lodewijk de Jongere (koning 876-882) op vreedzame wijze het rijk van hun vader Lodewijk III de Duitser (koning 840-876) geërfd. Hij kreeg daarbij het kleinste deelrijk Zwaben in het zuidwesten van het tegenwoordige Duitsland.

De gevolgen van een instabiel West-Frankisch Rijk

Toen zijn oudere broer een beroerte kreeg werd zijn rijk verdeeld tussen de jongere broeren, waardoor Karel III ook Italië in zijn bezit kreeg. In Ravenna werd hij door de paus tot koning gezalfd en vervolgens in 881 tot keizer. In de tussentijd was er in de rest van de familie een constante strijd bezig om de andere gebieden, die tot het rijk van Karel de Grote behoorden, te verkrijgen. Hierdoor was het West-Frankische Rijk in een instabiel fase terecht gekomen. De aristocratie was verdeeld. De verdeeldheid en de snelle troonswisselingen zorgden ervoor dat de Noormannen hun kans zagen. Zij waren in 879 op de Vlaamse kust geland en ondernamen strooptochten tot diep in het achterland

De oudere broer van Karel III, Lodewijk de Jongere, wist met succes de Noormannen te bedwingen maar stierf helaas aan een ziekte. Karel III werd hierop in Beieren en Worms erkend als koning van de voormalige gebieden van zijn broer. Hiermee was het Oost-Frankische Rijk weer in handen gekomen van een koning. Door vererving zouden uiteindelijk ook in 885 de West-Frankische gebieden in zijn bezit komen. Karel de Dikke regeerde echter nooit persoonlijk en liet de facto de grote beslissingen over aan de lokale adel.

Godfried de Jongere (ca. 840-885)

De Noormannen hielden onder andere vanuit door hen bezetten palts in Nijmegen strooptochten. Zutphen zou in 882 nog slachtoffer worden van een dergelijke strooptocht. Anders dan zijn voorgangers besloot Karel III met de Noormannen te onderhandelen. Om onnodig bloedvergieten te voorkomen benoemde hij hun aanvoerder Godfried de Jongere tot de bestuurder van een deel van zijn rijk. Godfried moest voorkomen dat andere groepen Noormannen succesvolle strooptochten zouden ondernemen. Dit smaakte voor Godfried naar meer.

Godfried ging een alliantie aan met een neef van Karel III, Hugo de zoon van Lotharius II, om hiermee de heerschappij over Lotharingen te verwerven. Godfried dreigde Karel III de kant van Hugo te kiezen als hij niet een centraal deel van het Frankische kerngebied zou afstaan aan hem. De keizer wees dit verzoek van zijn vazal niet af en gaf zo Godfried geen excuus om tot militaire actie over te gaan. Hij organiseerde een ontmoeting met hem op het schiereiland het Spijk, bij de splitsing van de Rijn en de Waal in de Over Betuwe. Deze plaats was makkelijk te bereiken voor de Frankische troepen en lag voor Godfried heel excentrisch in zijn gebied. Godfried trapte in de val en werd door aanhangers van Karel III gedood waarna ook zijn gevolg uit de weg werd geruimd.

Opnieuw een overeenkomst met de Noormannen

Bij een belegering van Parijs in 886 door de Noormannen ging Karel III opnieuw het gevecht niet aan maar hij sloot een overeenkomst met de Noormannen en gaf hen een vrije aftocht met een afkoopsom van 700 pond. Dit tot woede van de elite die hoopte op een strijd met de Noormannen waar zijzelf middels oorlogsbuit een graantje van zouden kunnen meepikken.

Een reprimande aan een neef

Karel de Dikke had geen directe troonopvolger en toen zijn gezondheid sterk achteruit ging trachtte een neef, Arnulf van Karinthië, de macht te grijpen. Dit lukte aanvankelijk niet. Ook hier volstond een reprimande voor het verraad van deze neef. Karel was vooral bezorgd om de veiligheid van twee knapen, zijn buitenechtelijke zoon Bernard en een geadopteerde zoon Lodewijk. Uiteindelijk werd Karel III met steun van de Oost-Frankische elite toch afgezet en werd Arnulf van Karinthië benoemd tot zijn opvolger. Karel III stierf zes weken later in 888 en werd in de abdij van Reichenau op een eiland in het Bodenmeer begraven. Na zijn dood kreeg Karel III slechte pers en zijn bijnaam 'Karel de Dikke' dankzij vijandige kroniekschrijvers die van mening waren dat het bij de Frankische koning ontbrak aan daadkracht.

Bronnen:

• Middeleeuwse geschiedenis van de Lage landen De Franken, Luit van der Tuuk, omniboek 2022 ISBN 978 94 01918183

Meer informatie:

• Verhaal van Gelderland: van prehistorie tot 1025, Gelderland voor het Gelderland werd, Dolly Verhoeven (red.), uitgeverij Boom 2022, ISBN 978 90 24442508.
• Vikingaanval te Zutphen leidde tot blauwdruk van de stad

Rechten

Olga Spekman, CC-BY