Vikingaanval te Zutphen leidde tot blauwdruk van de stad

Slachtoffer vikingaanval in Stedelijk Museum Zutphen

Zo’n 1150 jaar geleden was Zutphen een belangrijke plaats van bestuur en rechtspraak van de graven van Hamaland, een toen erg machtige familie in het rijk van Karel de Grote en zijn opvolgers. Op het plein ‘s –Gravenhof stond een stenen kerkje en een grote grafelijke zaal van hout. Ten noorden van de zaal woonden horige boeren en lijfeigenen (slaven) die vooral ambachtslieden waren zoals (edel)smeden, wevers, slagers en beenbewerkers.

Aangevallen en geplunderd

Dit grafelijk bestuurscentrum werd, vermoedelijk in 882, door Vikingen aangevallen en geplunderd. De macabere resten van dit drama werden bij opgravingen in 1997 in de bouwput van het nieuwe stadhuis aangetroffen. Bij latere opgravingen op en rond het plein bleek dat deze resten zich op meerdere plekken in Zutphen bevinden: verbrande huizen en hutten waarin menselijke skeletten liggen, vele schedels en onderpoten van een massaal geslachte veestapel en allerlei voorwerpen die tijdens de plundering achterbleven in de bodem.

Bijzondere vondst

Nooit eerder op het vasteland van Europa zijn de resten van een Vikingaanval zo forensisch intact aangetroffen. De vondst heeft in 2005 zelfs tot in Scandinavië voor beroering gezorgd bij de succesvolle tentoonstelling ‘Bloedspoor’ in het Vikingschipmuseum te Roskilde.

Het skelet

In het stedelijk museum Zutphen ligt een skelet van een vrouw van rond de 35 jaar. Ze lag op de bodem van een hut, in precies dezelfde houding ligt zij nu in het museum. Aan de knie is een hakspoor te zien van een bijl of zwaard. Het was niet de doodsoorzaak maar ze is wel, aan vermoedelijk meerdere verwondingen, ter plekke overleden.
Ook zijn er twee runderschedels gevonden die met een bot metalen voorwerp op hun kop zijn geslagen om ze te doden en te slachten. Ook zijn en scherven van een gebroken kruik voor wijn uit het Rijnland, een ijzeren slot, een ijzeren sikkel en een ijzeren ketting voor de ophanging van een ketel gevonden.

Everhardus 'de Saks' en de blauwdruk van Zutphen

De Hamalandse graaf Everhardus ‘de Saks’ overleefde de slachting in Zutphen en hij was succesvol betrokken bij het verdrijven van de Vikingen in het Neder-Rijn gebied. Everhardus kreeg als ‘hertog’ van de koning de opdracht het Rijk beter te verdedigen tegen Vikinginvallen. In Zutphen uitte zich dat in de aanleg van de grote ‘ringwalburg’. In het centrum van deze ronde versterkte nederzetting werd een plein aangelegd dat we nu als Gravenhof kennen. Deze centrale pleinen werden in de burgen van die tijd aangelegd voor het houden van ceremoniële feesten, de (openlucht) rechtspraak en de markt. De graaf herbouwde zijn grafelijke zaal, uiteraard groter en fraaier.