Huis Scherpenzeel

Drie eeuwen in bezit van het geslacht Scherpenzeel

In de veertiende eeuw is er al sprake van het geslacht Scherpenzeel. De overeenkomst met de familiewapens van de heren van Amersfoort duidt erop dat het geslacht Scherpenzeel waarschijnlijk van hen afstamt. Jan van Scherpenzeel wordt door Eduard van Gelre in 1370 beleend met ‘dat huys te Scarpenzeel’ dat inmiddels door een woontoren vervangen is.
De hele vijftiende eeuw woont de heer van Scherpenzeel op een hofstede in de buurt van de versterkte woontoren. Deze telt drie verdiepingen en er wordt begin zestiende eeuw een zaalhuis aangebouwd. Willem van Scherpenzeel overlijdt in 1636 kinderloos en het huis komt in handen van de familie Van Westerholt.

Moderniseringen en familietwist

Hoewel de familie Van Westerholt ook op kasteel Hackfort te Vorden verblijft, laten Aleyd en Hendrik van Westerholt in 1652 het kasteel Scherpenzeel ingrijpend verbouwen. In 1739 wordt Scherpenzeel opnieuw fundamenteel gemoderniseerd, deze keer in classicistische trant.
Carel van Westerholt erft het huis in 1753 maar woont er nauwelijks vanwege een langdurig gevangenisverblijf. Na zijn dood ontstaat er een twist rond de erfenis, maar twee jaar later, in 1785, erft een neef Huis Scherpenzeel. Deze verkoopt het na acht jaar aan de familie Van Naamen die het huis rond 1800 moderniseert. Daarna erft de in Utrecht wonende familie Royaards in 1854 de bezittingen. Zij verbouwen Scherpenzeel tientallen jaren lang en gebruiken het als buitenplaats. Architect S.A. van Lunteren tekent voor de neogotische stijl met de Engelse neotudorstijl als voorbeeld.

Van familiebezit naar openbaar ‘bezit’

Twee zussen uit de familie Royaards erven in 1956 het huis Scherpenzeel en verhuren het aan het Instituut Van Heusden, een instelling die zich wijdt aan de opvoeding in familieverband van ‘jongens en meisjes van gegoede huize’. De gemeente Scherpenzeel koopt het vervallen huis in 1975, restaureert het onder leiding van architect Th. Kok in negentiende-eeuwse neogotische stijl en gebruikt het als gemeentehuis. In 2004 kreeg Scherpenzeel een nieuw gemeentehuis en in 2005 werden het huis en park Scherpenzeel in erfpacht overgedragen aan Gelders Landschap & Kastelen. Huis Scherpenzeel wordt nu verhuurd en er vinden onder meer trouwerijen en vergaderingen plaats.

Bron: 

• Jan Vredenburg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 446-448.

Rechten

Ben Boersema, Erfgoed Gelderland, CC-BY