Huis Dorth in Lochem

Centrum van de heerlijkheid Kring van Dorth

Het Huis te Dort, bij Gorssel, Abraham de Haen (II), 1724.

Het huidige huis Dorth in 2010

Op de grens met Overijssel ligt in het noorden van de Achterhoek de gemeente Lochem. Rond 900 bevindt zich daar al een nederzetting met een kerk en in 1233 krijgt Lochem stadsrechten. Er worden veel landgoederen ontgonnen en kastelen en havezaten gesticht. Oorlogsgeweld in de middeleeuwen verwoest deze versterkte huizen, die vanaf de zeventiende eeuw het aanzien krijgen van fraaie buitenplaatsen, zoals huis Dorth.

Te midden van twisten

Dorth wordt voor het eerst in 1311 vermeld als hof dat in bezit is van Eliger van Heeckeren. Zijn opvolger noemt zich niet alleen Van Dordt, maar bouwt rond 1329 het kasteel. In 1343 leidt opvolgingsstrijd tussen de twee zonen van hertog Reinald II van Gelre tot twisten tussen de Bronckhorsten en de Van Heeckerens. De heren van Dordt kiezen vervolgens voor laatst genoemd geslacht. Deze begrijpelijke politieke keuze leidt in 1372 tot bezetting van het kasteel Dorth.

Een nieuw huis en nieuwe bezitters

Op een kaart uit 1603 is de vroegste afbeelding van het middeleeuwse kasteel te vinden. Derk van Dordt laat in 1606 op de plaats van de voorburcht een nieuw huis bouwen voor zijn enig kind, Isabella. Door haar huwelijk raakt de familie Van Dordt definitief het bezit kwijt. Het huis en hof te Dordt kennen daarna een aantal nieuwe erfgenamen en kopers. In 1759 koopt de burgemeester van Zutphen huis Dordt. Maar twintig jaar later wonen er weer wisselende eigenaren in huis en hof. In 1813 belegeren Kozakken vanuit huis Dordt de vesting Deventer die door soldaten van Napoleon verdedigd wordt.

Verbouwingen, verval en natuurmonument

De uit Deventer afkomstige Laurens Kleyn koopt in 1833 huis Dordt met het geld uit zijn plantage in de West. Na sloop laat hij er een neoclassicistisch landhuis bouwen, dat na zijn overlijden in 1888 geveild wordt. Door de wisselende bezitters raken huis en landgoed in verval. In 1927 wordt Gustaaf ridder Huyssen van Kattendijke de nieuwe eigenaar en hij laat het huidige huis Dordt bouwen in een nieuw-historiserende stijl met Lodewijk XIV- elementen. Als laatste particuliere eigenaar koopt J. Craaijeveld van Hemert het landgoed in 1972. De Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten wordt vanaf 1986 de officiële eigenaar. Alleen het parkbos rond huis Dordt is vrij toegankelijk.

Bronnen: