Koningin Wilhelmina schouwt de troepen

Op 26 augustus 1833 vormde de heide al het decor voor een grote wapenschouw van vijfduizend militairen voor een grote menigte toeschouwers. De militairen hadden deel uitgemaakt van verdediging van de Citadel van Antwerpen. Ze kregen ter herinnering de Citadel-medaille uitgereikt door Z.M. Koning Willem I en generaal Chassé. Behalve de Koning was de gehele Koninklijke familie vanuit het Loo naar Gorssel gekomen.

Uitgestrekt

Vanaf de zestiende tot in de negentiende eeuw bestond het gebied van Almen tot Dorth en van Gorssel tot Ampsen voor grote delen uit heide. Winning van bosstrooisel en plaggen en intensieve bewerking hadden vanaf de Middeleeuwen gezorgd voor aftakeling van de van nature aanwezige bossen. Als resultaat ontstonden uitgestrekte heidevelden. Waar in de bossen varkens hun voedsel hadden kunnen vinden, was de heide het terrein bij uitstek voor de schaapskudde.

Ontginning

Sindsdien is, door ontginning of verbossing, bijna alle heide weer verdwenen. Ook de 'Gorsselse heide' is eerder een gevarieerd natuurgebied dan een paarse vlakte. Dat de Gorsselse heide zich uitstrekte tot bij het dorp Gorssel, weten we omdat in 1785 de familie van der Capellen een graftombe op de hei liet bouwen “op een honderdtal schreden verwijderd van de halteplaats van de postkoets”. Vertaald in de huidige tijd betekent dit een plek dicht bij tramstation en museum.

Oefeningen

In 1883 kocht het Ministerie van Oorlog circa honderd hectare van veertien verschillende eigenaren. Duizenden militairen vanuit de kazernes in Deventer en Zutphen hebben hier sindsdien hun oefeningen met paarden, voertuigen en wapentuig gehouden.

Natuur

Tegen het eind van de twintigste eeuw stootte het leger steeds meer oefenterreinen af en zo kwam ook voor de Gorsselse Heide een einde aan een militaire historie van meer dan een eeuw. Sinds 2009 is het natuurgebied, eigendom van de Stichting IJssellandschap en beheerd door de Stichting Marke Gorsselse Heide. Het beheer is gericht op het verhogen van de grondwaterstand waardoor weer een nat heidegebied wordt gerealiseerd.

Ven

Een prachtige plek is het Lutea-ven, oorspronkelijk een drinkplaats en een oefenplas om de paarden vrij van watervrees te maken. In dit rijke gebied komen gagel, gewone dopheide, struikheide, pijpenstrootje, jeneverbes, klokjesgentiaan, zonnedauw en duivelsnaaigaren voor.

Zie ook de websites van HG Lochem Laren Barchem & De Elf Marken.

Rechten

Wout Klein 2021, CC-BY-NC-SA