Het gebedenboek van Maria van Gelre

In 1405 trouwt de Franse Marie d’Harcourt met Reinald IV van Gelre. Maria wordt dan dus hertogin van Gelre. In de periode die volgt geeft Maria opdracht om een gebedenboek te laten maken. Bijzonder is dat het boek in het Nederduits is en niet in het Frans, de moedertaal van Maria van Gelre.

Bijzondere teksten

Een gebedenboek is een boek dat gebruikt wordt om uit te bidden. Er staan veel verschillende teksten in. Er is dan altijd wel tekst die goed past bij het moment waarop je wilt bidden. Het boek van Maria van Gelre staat vol met gebeden die speciaal voor dit boek geschreven of vertaald lijken te zijn. De teksten zijn meestal wel te verbinden met bekende teksten met een langere traditie. Door het boek wordt vermoed dat Gelre in de vijftiende eeuw een hoog ontwikkelde letterkundige en devotionele cultuur had.

Illustraties

Veel illustraties bevatten elementen die beïnvloed lijken te zijn door het werk van de gebroeders Van Limburg uit Nijmegen. De gebroeders werkten in Frankrijk voor de hertog Jean de Berry. De Franse hertog was een oom van Maria en via brieven van hem heeft Maria waarschijnlijk gehoord over het werk van de gebroeders van Limburg. Doordat de gebroeders nog regelmatig naar Nijmegen terugkeerden lijkt het waarschijnlijk dat er een uitwisseling van ideeën is geweest tussen de illustrators van het boek en de gebroeders van Limburg.

Restauratie

Doordat het boek jarenlang te strak ingebonden is geweest heeft het perkament honderden barsten en scheurtjes gekregen. Ook is de verf gedeeltelijk losgeraakt en afgebladderd. Het boek was dus niet meer zo mooi als het ooit geweest is en moest gerestaureerd worden. In 2014 is een crowdfundingsactie gestart om de restauratie mogelijk te maken. Binnen enkele maanden leverde de actie dertigduizend euro op. Daarna is de restauratie van start gegaan in de Staatsbibliotheek in Berlijn.

Het gebedenboek van Maria van Gelre is online te bekijken.

Bronnen

• ‘Maria van Gelre: sporen in het landschap’, Projecten <https://www.nwo.nl/onderzoek-en-resultaten/onderzoeksprojecten/i/36/14236.html> [geraadpleegd 29 maart 2018].
• Anne Nijtmans, ‘De geheimen van een Gelderse kunstschat onthuld’, De Gelderlander (online), (25 maart 2018) [geraadpleegd 10 april 2018].
• Johan Oosterman e.a., Maria van Gelre, (februari 2015) [geraadpleegd april 2018].
• ‘Vanaf 13 oktober 2018: Ik, Maria van Gelre’, Tentoonstellingen <https://www.museumhetvalkhof.nl/tentoonstellingen/verwacht/2035-vanaf-13-oktober-2018-het-gebedenboek-van-maria-van-gelre.html> [geraadpleegd 29 maart 2018].