De man in het kastje

Het oudste harnas van Nederland in de Eusebiuskerk

Het oudste harnas van Nederland is te zien in de Eusebiuskerk in Arnhem. Het harnas komt uit het begin van de 15e-eeuw en is tijdens toernooien gedragen door Karel van Egmond, hertog van Gelre. Aan een houten buste, waarop het hoofd van de hertog is geplaatst, hangt de volledige wapenuitrusting van de hertog van Gelre. Het bestaat uit de maliënkolder, een wapenrok van gele zijde, afgezet met een band van fluweel. Het harnas heeft arm-, dij- en scheenstukken beneden kniegewrichten, ijzeren beweegbare handschoenen, een helm en een zwaard.

Geschiedenis

Na de dood van Karel van Egmond (1467-1538) is het originele kastje met het harnas opgehangen aan de noordelijke pijlers in het hoogkoor van de Eusebiuskerk. De hertog wordt in het kastje knielend weergegeven richting het Oosten, naar Jeruzalem.

Wanneer het harnas precies is opgehangen is onbekend. Toen de zoon van Keizer Karel V in 1548 de Eusebiuskerk bezocht schreef hij er over in zijn reisverhaal: “Boven aan den muur is ene kast, waarin een beeld, dat het ware portret van Hertog Karel – gewapend met de wapenen, en het zwaard zelf, waarmede hij placht te strijden”.

Rond 1636 stortte het gewelf in boven het koor, waardoor het harnas en vooral de kast beschadigde. Waarschijnlijk werden toen pas de slingerende druivenranken rond de pilaren toegevoegd als ‘bekroning en afsluiting onder het grondoppervlak’. Daarna is het harnas nog een aantal keer gerestaureerd, waaronder na de Slag om Arnhem.

De mythe van het kruis

Het harnas is door de eeuwen heen diverse malen overgeschilderd en tijdens de vooroorlogse restauratie heeft het harnas een donkere, bronsachtige kleur gekregen met een gouden ankerkruis op de borst- en rugplaat. Aan het eind van de negentiende eeuw ging er een verhaal in de rondte over de beschilderingen. Een kruis in een hervormde kerk werd als misplaatst beschouwd, waardoor de kerkraad de opdracht gaf het kruis over te schilderen. Het kruis zou verschillende malen weg geschilderd zijn, maar elke keer nadat het kruis was over geschilderd was het de daaropvolgende dag wederom in volle glorie aanwezig… Nadat dit enkele keren gebeurde, besloot de kerkraad het kruis zichtbaar te houden.

Het harnas is nog steeds te bezichtigen in de kooromgang van de Eusebiuskerk.


  • Kunst en cultuur

  • Streekgeschiedenis

  • 1000-1500

  • Arnhem

  • Arnhem e.o.

Relevante links

Verwante verhalen

Lees meer

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

info@mijngelderland.nl

Inschrijven nieuwsbrief

mijnGelderland Sociale media

erfgoed gelderland

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

E info@mijngelderland.nl