Middeleeuwse muurschildering als altaarstuk

Het oudste restant van monumentale schilderkunst in de Eusebiuskerk in Arnhem

Volledige weergave muurschildering in de kooromgang

Foto 1/6

Gewelfschildering vooroorlogs interieur Eusebiuskerk

Foto 2/6

Restaurator Verheij tijdens de restauratie in 1992-1993

Foto 3/6

Voorstelling 1 en 2; Christus door de landvoogd Pontius Pilatus aan het joodse volk getoond en de kruisdraging

Foto 4/6

Voorstelling 3: Kruisafdraging met wijdingskruis over Maria haar hoofd

Foto 5/6

Voorstelling 4: Christus’ opstanding op Paasmorgen

Foto 6/6

De muurschildering, dat een voorstelling van Passie tot Pasen weergeeft, is het enige dat de Slag om Arnhem heeft overleefd in de Eusebiuskerk. De vijf taferelen van het lijden van Christus stammen uit de zestiende eeuw, gekenmerkt door de Bourgondische kleding die de figuren dragen. Pas aan het eind van de 20e eeuw werd 'De Paascyclus' tijdens een restauratie van het koor ontdekt.

Arnhemse geschiedenis aan de hand van de muurschildering

De schildering is een weergave van 400 jaar Arnhemse geschiedenis. De gezichten van de schildering werden tijdens de Beeldenstorm in 1579 verminkt, omdat ze als “aanstootgevend” werden beschouwd. Het wijdingskruis in het midden van de schildering werd in 1672 aangebracht toen de kerk voor twee jaar in Katholieke handen kwam tijdens de Franse bezetting. De scheuren in het drieluik verraden de gevechten van de Slag om Arnhem.

Restauratie jaren 90

Onder een kalklaag was de schildering redelijk goed bewaard gebleven. In 1992-1993 werd de schildering gerestaureerd waardoor de voorstelling nu beter ‘leesbaar’ is. Nadat de restaurator de kalklagen verwijderd had, werd de laatste monumentale schildering van de Eusebiuskerk zichtbaar. Oorspronkelijk bevonden zich in de kerk veel meer schilderingen, vooral de gewelven in de zijbeuken en kooromgang hadden rijk versierde figuraties en ornamenten.

De voorstelling

De verhalen van de muurschildering beginnen links bij Christus door de landvoogd Pontius Pilatus aan het joodse volk getoond, waarbij de man met de koningsmantel het Christusfiguur is. Het tweede verhaal is de kruisdraging, wat wordt vervolgd door een voorstelling van de kruisafname. In dit gedeelte van de muurschildering is het wijdingskruis te zien. Hierdoor is het hoofd van Maria verloren gegaan. De vierde scene stelt Christus’ opstanding op Paasmorgen voor. Hoewel de kleuren door oxidatie vrijwel zwart geworden zijn, valt nog wel te zien dat Christus opstijgt uit een stenen doodskist. Van de vijfde voorstelling is helaas vrijwel niets bewaard gebleven. Ondanks dat er een paar kleurvlekken te zien zijn, blijft het slechts gissen naar een thema.

De volledige afbeelding vormde als het ware een altaarstuk, een op de muur geschilderd openstaand polyptiek met vijf luiken. Ondanks dat de schildering nu slechts een schim van het origineel is, blijft het in haar onvolmaaktheid en door de beschadigingen door de roerige geschiedenis een bijzonder werk in de Eusebiuskerk.

Restauratie 2022

Vanaf begin 2022 werkten restauratoren Aafje Bouwhuis uit Arnhem en Nanon Journée uit Deventer aan het behoud van De Paascyclus. Een belangrijk doel van de conservatie was om er voor te zorgen dat de muurschildering vast bleef zitten aan de kerkmuur. Met injectiespuiten werd kalkmortel achter de lagen geïnjecteerd, waardoor de zanderige of onthechte pleister weer binding kreeg en de verflaag behouden bleef. Ook werd er gewerkt aan een digitale reconstructie van De Paascyclus.

Bronnen: