Graaf Reinoud I, de gekke graaf van Gelre

Reinoud I wil zijn eigen positie versterken, binnen de bestaande grenzen van zijn gebied. Hij neemt burchten over, gaat nauwe relaties aan met grensplaatsen als Buren, Culemborg, Arkel en Bredevoort. Ook probeert hij de invloed van Zutphen in het bestuur van het graafschap Gelre terug te dringen. Daarnaast voert Reinoud I een algemene hervorming van stadsrechten door in 1312 en verleent deze aan verschillende steden waardoor hij de steden sterker beheerst. Hierdoor ontstaat er voor het eerst een ‘nationaal Gelders bewustzijn’ en wordt Gelre politiek gezien steeds meer een eenheid.

Religieuze landschap Gelre

Naast politieke hervormingen probeert Reinoud I ook op religieus gebied een Gelderse eenheid te creëren. Hij sticht bijvoorbeeld kloosters, gasthuizen, een begijnhof in Roermond en benoemt meerdere steden tot Insula Dei, eilanden Gods. Hierdoor zou Gelre op religieus gebied sterker worden.

Economische neergang

Vanaf 1315 gaat het economisch slecht in Gelre. Hierdoor vermindert de handel en dalen dus ook de tolinkomsten voor de graaf. De financiële positie van Reinoud I verslechtert. Om zijn economische problemen op te lossen gaat Reinoud I leningen aan bij de graaf van Holland. Gelre wordt hierdoor steeds afhankelijker van Holland. Als Reinoud I in 1316 bijna het hele Overkwartier verpandt aan Gulik keert zijn oudste zoon, de latere Reinoud II, zich tegen hem. Reinoud II wordt daarin gesteund door de jongere generaties van de adel en de steden Nijmegen, Emmerik, Zutphen en Doesburg.

Zinneloosheid

In september 1318 komt het conflict tussen Reinoud I en zijn zoon tot een hoogtepunt: Reinoud I wordt opgesloten op kasteel Montfort en Reinoud II neemt de macht over. Reinoud II rechtvaardigt deze machtsovername door te stellen dat zijn vader zinneloos is geworden door ouderdom. Tegenwoordig wordt meestal aangenomen dat Reinoud I, bij de Slag bij Woeringen (1288), hard op zijn hoofd is geslagen en daardoor waanzinnig is geworden. De machtsovername werd echter niet door alle steden geaccepteerd: de steden Arnhem en Roermond blijven zich tot in 1319 tegen de machtsovername van Reinoud II verzetten.

Bronnen

• Klaus Flink en Bert Thissen, ‘De Gelderse steden in de Middeleeuwen – data en feiten, aspecten en suggesties’ in: I.D. Jacobs, Het hertogdom Gelre: Geschiedenis, kunst en cultuur tussen Maas, Rijn en IJssel (Utrecht, 2003), 207-245, alhier 225.
• Paul Moors, ‘Reinoud I, ca. 1258-1326, Graaf van Gelre’, in: J.A.E. Kuys (red.), Biografisch woordenboek Gelderland, deel 4: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis (Hilversum, 2004), 98-102.
• Winfried Thoma, ‘Muntslag op het grondgebied van het hertogdom Gelre – de stand van het onderzoek’ in: I.D. Jacobs (red.), Het hertogdom Gelre: Geschiedenis, kunst en cultuur tussen Maas, Rijn en IJssel (Utrecht, 2003), 264-281, alhier 272-273.