De Gelderse Broederstrijd

De hoge adellijke heer Gijsbrecht V van Bronckhorst stelt dat Reinald beïnvloed is door Frederik van Heeckeren, afkomstig uit een van de oudste Gelderse adellijke families. Reinald zou onder invloed van Van Heeckeren een wapenstilstand gesloten hebben met de bisschop van Utrecht. Van Bronckhorst stelt dat Eduard hierdoor wordt benadeeld en moedigt hem aan de macht van landsheer op te eisen. De adel raakt verdeeld tussen de twee partijen, de Bronckhorsten en Heeckerens. De adel speelt vaak een rol in stadsbesturen en zo raken ook de steden verdeeld. De strijd loopt dus door de verschillende standen heen en raakt de hele samenleving.

Controle

Rond 1355 ontstaat er een verschil tussen de oppermacht, die bij Reinald III komt te liggen, en de regering, die geleid wordt door Eduard. Beide broers komen onder controle te staan van commissies uit de verschillende standen. Hierdoor wordt de mate waarin de broers zelfstandig kunnen opereren beperkt. De adel en de steden proberen verschillende keren om een eind te maken aan de broederoorlog. De oorlog kost veel geld. Dit gaat ten koste van de Gelderse welvaart.

Machtsposities

Ten tijde van de broederstrijd probeert de ridderschap een prominente rol in de samenleving op te eisen. Zij pakken de onrust in Gelre aan als kans om hun positie te versterken. De Gelderse steden onderzoeken tegelijkertijd in hoeverre zij als onafhankelijke partijen kunnen opereren en een eigen machtspositie kunnen claimen. Hierdoor wordt de onrust die ontstaan is door de broederstrijd versterkt. De verschillende partijen bestaan niet uit vaste groepen. Doordat alle betrokkenen tegelijkertijd proberen hun eigen machtspositie te verstevigen, wisselen ze soms van kant. De zoon van Gijsbert van Bronkhorst treedt bijvoorbeeld in 1356 op als raadsman van Reinald, maar keert in 1359 terug naar het kamp van Eduard.

Machtswisselingen

In 1361 wordt Reinald III gevangen genomen door zijn broer Eduard. Hertog Eduard beëindigt de macht van de controlecommissies waardoor de verschillende standen minder invloed kregen op de regering. In 1371 sterft Eduard tijdens de Slag bij Baesweiler. Volgens verschillende historische bronnen en kronieken uit die tijd werd Eduard verraden. "Eduard behaalde een totale overwinning, maar toen hij vermoeid van de strijd het helmvizier opende om ruimer adem te halen, werd hij door Herman Bier, een van zijn hofbedienden, met een pijl verraderlijk aan het hoofd gewond, zodat hij drie dagen later stierf." (1) Eduard ligt begraven in het Kloster Graefenthal. Na zijn dood neemt Reinald III de macht weer over. Als hij korte tijd daarna ook sterft breekt de tweede Gelderse successieoorlog uit.

(1): Delado Carasso, Helden van het vaderland. Onze geschiedenis in 19de-eeuwse taferelen verbeeld (1991) p. 57.

Bronnen

• Aart Noordzij, ‘De late middeleeuwen: ridderschap, vorst en territorium’ in: Ingrid D. Jacobs, Adel en ridderschap in Gelderland: tien eeuwen geschiedenis (Amsterdam, 2014), 29-52, alhier 29-30.
• Ralf G. Jahn, ‘Kroniek van de geschiedenis van het hertogdom Gelre’ in: Johannes Stinner en Karl-Heinz Tekath (red.), Gelre, Geldern, Gelderland: geschiedenis en cultuur van het hertogdom Gelre (Geldern/Utrecht, 2001), 489-519, alhier 498-499.
• W.P. Blockmans, ‘De vorming van een politieke unie’ in: J.C.H. Blom en E. Lamberts (red.), Geschiedenis van de Nederlanden (Amsterdam, 2014), 63-144, alhier 74-75.
• Jan van Doesburg, ‘Vergaan en vergeten’ in: Jan Vredenburg (red.), Kastelen in Gelderland (Utrecht, 2013), 103-109, alhier 103.
• Wilhelm Janssen, ‘Geschiedenis van Gelre tot het tractaat van Venlo in 1543. Een overzicht.’ in: Johannes Stinner en Karl-Heinz Tekath (red.), Gelre, Geldern, Gelderland: geschiedenis en cultuur van het hertogdom Gelre (Geldern/Utrecht, 2001), 13-28, alhier 20-21.