75 jaar bevrijding, oorlogsarcheologie op de Noord-Veluwe

IJsselmeer

Voor de Duitsers was de kustlijn Nijkerk – Harderwijk - Elburg een belangrijke verdedigingslinie. Over het IJsselmeer konden zij de Britse bommenwerpers zien aankomen. Om deze vliegtuigen ook in de nacht tijdig te kunnen spotten maar ook om hun eigen vliegtuigen te begeleiden, legden de Duitsers Stellung Hase in 1940 aan. Dat was een groot militair complex met diverse radartorens, waarmee signalen opgevangen konden worden en dus ook uitgezonden.

Harderwijk

Bij de aanleg van het Crescentpark bij de wijk Drielanden onder Harderwijk kwamen de betonnen fundamenten naar boven van een tweetal radartorens. Archeologisch adviesbureau RAAP heeft de fundamenten blootgelegd en gedocumenteerd. De conservering van de fundamenten was zodanig, dat er al snel gedacht werd om de die in situ te behouden. In goed overleg met de landschapsarchitect VIC landscapes en aannemer Hoornstra-Ophof zijn de fundamenten geconserveerd en publiek toegankelijk gemaakt.

Fundamenten radartoren

De twee radartorens zijn van hetzelfde type: Y-peiler. De radartoren rustte op 8 betonnen poeren, waarbinnen een onderkomen of Messhütte was ingericht. De toren had een hoogte van circa 15 meter. De basis van dit onderkomen bestond uit betonnen muren. Al deze muren zijn bij de sloop omver gehaald. De aanleg van de A-28 en de bijbehorende bermsloten hebben er voor gezorgd dat van de tweede toren een aantal poeren zijn verdwenen. Om te voorkomen dat de boer zijn ploeg kapot zou rijden, was één poer boven maaiveld zichtbaar gemarkeerd.

Twee bunkers

Iets verder naar het zuiden liggen twee bunkers. Al rijdend over de A-28 naar het noorden zie je er één rechts in het weiland liggen. Deze bunkers dateren ook uit de oorlog en worden omschreven als schuilbunkers. Er werd niet gescholen voor vijandelijk vuur maar voor het eigen vuur. Nabij Horst hadden de Duitsers namelijk een schietbaan aangelegd. Van hieruit werden onder andere doelen in het IJsselmeer beschoten.

Ook ten noorden van Harderwijk bij de monding van de Hierdense beek hadden de Duitsers een plek ingenomen. Hier bevonden zich drie luchtafweerinstallaties waarmee men vliegtuigen uit de lucht probeerden te schieten.

Dit verhaal is onderdeel van de Gelderse Archeologische Kroniek 2019.

Rechten

Maarten Wispelwey, regioarcheoloog Noord-Veluwe, CC-BY-NC