Opgraving bij Harderwijk

Hanzestad

De stad Harderwijk is een Hanzestad geweest die lange tijd aan de Zuiderzee lag. Omdat de Zuiderzee niet diep was, konden de grotere schepen niet bij de stad aanmeren en moesten ze een eind uit de kust voor anker. Met platbodems werden de schepen geladen en gelost. De stad kende aan de zeezijde twee toegangspoorten. Voor deze poorten waren twee steigers of bruggen aangelegd, waar de kleinere bootjes de lading aan wal konden brengen.

Hoge en Lage brug

In de afgelopen jaren is er archeologisch onderzoek gedaan naar de Hoge Brug en naar het bastion die op het stadsgezicht van G. Braun te zien zijn. Eind 2016 is een opgraving uitgevoerd naar de Lage Brug, een lange houten steiger, die eveneens door is Braun afgebeeld. Deze was tijdens de bloeiperiode van de stad ondergeschikt aan de Hoge Brug. Zo werd de vis bij de Hoge Brug gelost om via de Waag door de stad naar de Vismarkt (achter de Vischpoort met de Lage Brug) gebracht te worden. De opgraving naar de Hoge Brug bracht in wetenschappelijke termen misschien niet de kennis die verwacht werd. Dendrochronologisch onderzoek naar de palen die werden aangetroffen, gaf een vroegste datering rond 1600. We hoopten in 2016 met het onderzoek naar de Lage Brug oudere resten te vinden. Deze verwachting werd gevoed door het feit dat de Lage Brug korter in gebruik is geweest, namelijk tot in de tweede helft van de achttiende eeuw.

Sleuven

Er is gekozen om met behulp van een zevental brede sleuven de steiger in kaart te brengen. Eén van de sleuven werd gegraven tot aan de Vischpoort om inzicht te verkrijgen in de aansluiting van de brug op de stad. Buiten de vele steigerpalen werden ook verschillende andere structuren waargenomen: afwateringssloten uit de vroege negentiende eeuw, een beschoeiing van brede planken, haaks op de steiger en een bootje. Dit bootje was tijdens een proefsleuvenonderzoek in 2006 al deels onderzocht. De constructie van de Lage Brug was heel anders dan die van de Hoge Brug. Daar waar de Hoge Brug een bekisting had die gevuld was met grond en puin, bestond de Lage Brug uit losse rijtjes van drie palen. Een bekisting die de steiger tegen zeegang moest beschermen, ontbrak. Wel werd hier deels onder de steiger een wallichaam aangetoond. Omdat de resultaten nog onderwerp van studie en rapportage zijn, is hier verder nog niks over te zeggen. Alle steigerpalen zijn gelicht. Dat was niet altijd even gemakkelijk, zeker niet omdat sommige exemplaren ruim vier meter lang waren. Naast de kap-, zaag- en snijsporen waren er op een paar palen ook merktekens te zien. Deze worden als vlotmerken geïnterpreteerd.

Resultaat van het onderzoek

Hoewel er nog geen rapportage is opgeleverd, kan al gemeld worden dat alle dateringen van de houtresten aantonen dat het bemonsterde hout van vóór 1650 dateert. De sleuf bij de Vischpoort maakte duidelijk dat de poortingang zich ruim twee meter boven het oorspronkelijke strandniveau bevond. De discussie of de stad ooit aan het water heeft gelegen, kon hiermee voor eens en altijd afgesloten worden. Toch een raar idee als je nu over de Boulevard loopt en gewoon door de Vischpoort de stad in kunt lopen. Bij dit onderzoek hebben vrijwilligers van de werkgroepen Archeologie van Harderwijk en Ermelo meegewerkt. De samenwerking tussen de twee werkgroepen en de professionals verliep geweldig en is voor herhaling vatbaar.

Dit verhaal is afkomstig uit de Gelderse Archeologische Kroniek 2017.

Rechten

Maarten Wispelwey, De Gelderse Archeologische Kroniek, CC-BY-SA