Vrouwenemancipatie

Negentiende en twintigste eeuw

In de tweede helft van de negentiende en in de twintigste eeuw veranderde er veel in de positie van de vrouw in de maatschappij. Tot 1956 was in Nederland de getrouwde vrouw niet 'handelingsbekwaam'. Dat betekende dat ze bijvoorbeeld niet zelf een huis kon kopen, dergelijk bezit stond alleen op naam van de man. Tegen deze en andere achterstellingen kwam verzet, aangevoerd door vrouwen. Bekende voorvechtsters van vrouwenemancipatie waren Wilhelmina Drucker (1847-1925) en Aletta Jacobs (1854-1929). Emancipatie betekent kort gezegd dezelfde rechten voor vrouwen als voor mannen. In die vrouwenemancipatie speelde ook een vrouw met Harderwijker wortels een interessante rol.

We hebben het over Sophie Vitringa (1871-1933), geboren in Deventer. Ze wordt wel een 'sterke vrouw uit de negentiende eeuw' genoemd. Haar vader was dr. Annes Johan Vitringa (1827-1901), in Harderwijk geboren als zoon van een advocaat, later burgemeester van Ermelo. In 1896 ging Sophie in Hoorn wonen. Daar was ze actief in liefdadigheidsverenigingen. Op 1 juli 1919 kwam ze voor de Rooms-Katholieke Staatspartij in de gemeenteraad van Hoorn. Op 5 juli 1922 werd ze voor dezelfde partij tot lid van de Tweede Kamer gekozen. Ze was het eerste vrouwelijk lid van die fractie.

De Rooie Vrouwenbeweging

Een halve eeuw later werd de vrouwenemancipatie in Harderwijk nadrukkelijk onder de aandacht gebracht. Aan het begin van de jaren zeventig richtten enkele Harderwijksen een plaatselijke afdeling van de Rooie Vrouwenbeweging van de PvdA op. Een van de oprichtsters schreef: 'Mijn motivatie was vooral dat we de vrouwen uit hun huizen moesten zien te krijgen. Vrouwen moeten zich ontwikkelen. Met een groepje van acht vrouwen, daar begon het mee. We hadden felle discussies. Sommige vrouwen haatten alle mannen. Het ging er soms heftig aan toe.'

Vrouwencafé 't Harderwief

Door gebrek aan leden was de afdeling geen lang leven beschoren. In 1977 werd in het Kreatief Sentrum aan de Hierdenseweg het vrouwencafé 't Harderwief opgericht. Volgens dezelfde bron als in de vorige alinea: 'Tijdens de openingsavond in het Kreatief Sentrum kwamen maar liefst zestig vrouwen opdagen. Mannen mochten er vanzelfsprekend niet in. Tot mijn verbazing reageerden die heel wonderlijk. Ook in mijn kennissenkring van mannen, en dat waren toch echt niet de domsten. De heren voelden zich te kort gedaan. Dat vond ik wel merkwaardig, en ook humoristisch.' Het vrouwencafé kon terecht in een zaaltje van de Nederlandse Protestantenbond, beter bekend als het Mierennest. 'Daar dacht men best vrij, ze hadden geen moeite met ons.'

Protest

Op 23 januari 1981 verhuisden de vrouwen naar een eigen onderkomen ('t Harderwief) aan de Bruggestraat. 'We waren mikpunt van agressie. Tal van ruiten zijn gesneuveld. In die tijd zaten er ook steeds meer mannenhaatsters in ons café. Zij waren lesbisch en wilden de agressieve feministische lijn volgen. Daar had ik niets mee. Kijk, ik mag mannen best. Ik had het moeilijk met hun machtsmisbruik. Ik heb me daarom teruggetrokken uit dat vrouwenhuismilieu.' Historisch was de zaterdag dat een grote groep vrouwen van 't Harderwief een protestdemonstratie hield, onder politiebegeleiding en al. Met spandoeken en borden liepen de vrouwen door de drukke binnenstad en riepen leuzen als 'Baas in eigen buik'. In 1982 viel het doek voor het vrouwencafé. Dat betekende overigens niet dat de emancipatie van de Harderwijker vrouwen voltooid was. Net als elders in Nederland kwam de gelijkstelling van man en vrouw ook in Harderwijk stukje bij beetje.

Dit verhaal is onderdeel van de canon van Harderwijk. Het volgende venster is hier te vinden.