Opgroeien zonder moeder

Het boerderijleven in het Gelderland van na de bevrijding

Toen de lang verlangde bevrijding daar was moesten de meeste landbouwwerktuigen hun intrede nog doen. Bennie Ankersmit (1945) vertelt over het boerderijleven van na de oorlog en het opgroeien in een gezin waarin een moeder ontbrak.

Geen moeder

“Ik werd geboren op de Krommedijk te Hengelo. Mijn moeder overleed toen ik pas drie jaar oud was, mijn vader achterlatend met zes jonge kinderen. Mijn vader werkte in de bouw, maar nadat mijn moeder overleed kocht hij een paard en ging met een wagen de melkbussen ophalen bij de boeren, voor de zuivelfabriek in Hengelo. Dan was hij ’s middags thuis. We hadden zelf een paar kippen, een paar melkkoeien en een paar fokvarkens. Met het rijden van de melkwagen verdiende hij weinig, maar het schijnt dat je met zo weinig geld toen kon rondkomen. Een pond suiker kostte toen bijvoorbeeld maar 2 cent.

Meehelpen en werken

We hebben hulp gehad, voor het huishouden en voor de kinderen. Mijn oudste zus heeft achteraf gezien wel een hoop werk gedaan bij ons: ze deed de was, maar ze werkte ook bij een ander gezin met twaalf kinderen. We gingen allemaal al jong werken, want je moest geld verdienen.

Knollen

Op een zaterdagochtend, toen mijn vader met de melkwagen weg was, ben ik als kleine jongen alvast knollen gaan plukken. Ik had bij buren een paard en kar geleend en toen mijn vader thuiskwam had ik al een hele kar vol knollen achter het huis liggen. Maar omdat ze nog lang niet droog waren, wilde het zand niet van die knollen af. Daar is vader wel een week druk mee geweest!

Knecht zijn

Toen ik veertien was en twee jaar landbouwschool had gehad, heeft mijn vader me verhuurd aan een boer in Toldijk. Een contract liep destijds voor een jaar, tot 1 mei. De boer had voor het graan maaien een binder, die meteen touw om de garven deed. Die garven moest ik aan de gaste zetten. Vroeger werd de binder getrokken door drie grote Belgische paarden, het was zwaar werk. Er liep één man bij om de paarden te sturen en er zaten er twee op de binder. Nu zette de buurman de tractor ervoor: een rode Ferguson, met zo’n vierkante neus! Met één man op de trekker was er een knecht minder nodig. De buurman heeft die zaterdagmiddag bijna twee hectare gemaaid.

Als knecht was je nog maar een jonge jongen en je kon veel werk verzetten. Je durfde ook niks te zeggen. Ik verdiende destijds 37 en een halve gulden in de maand. Tot ik bij buurman Hilderink 75 gulden kon verdienen. Toen is die boer waar ik werkte naar mijn vader gegaan. Hij zei: “jouw vader heeft jou verhuurd tot 1 mei.” Maar ik ben niet meer teruggegaan.

Ruilverkaveling

Ik wilde graag boer worden op de Bakermark. Wij hadden drie en een halve hectare grond in Hengelo. Wij gingen op zondagmiddag met de brommer rond, mijn vader en ik, om boeren te vragen of ze wilden meewerken. Via een driehoeksruil met een boer uit Wichmond en een boer uit Steenderen kreeg ik mijn eigen grond op de Bakermark. Dat was in 1968, het jaar dat Jan Janssen de Tour de France won!”

Frans Hilderink, kleinzoon van de buurman uit het verhaal, laat weten: “Bennie was als vlotte, hardwerkende jongen een zeer welkome arbeidskracht op het boerenbedrijf van mijn grootouders. Maar er was ook zorg onderling als buren. Je hielp elkaar, met werk, met eten… Dat deed je gewoon.”

In ‘Een nieuwe tijd! Wederopbouw in de Achterhoek’ vertellen (oud)-inwoners over opgroeien, werken en wonen in de Achterhoek in de periode 1940-1965. Dit verhaal over de heer B. Ankersmit is geschreven door Sandra Ankersmit, op basis van een oral history-interview afgenomen door Sandra Ankersmit in oktober 2019. Dit verhaal is geredigeerd door Kees Huntink.