Gelderse PvdA maakte korte metten met discriminatie

De politieke carrière van Ton Jansen

Van betrokken en mondig PvdA-lid tot burgemeester van de gemeente Neerijnen. Ton Jansen blikt met voldoening terug op zijn politieke carrière. Al was de start moeizaam in de jaren zeventig vanwege zijn seksuele geaardheid.

Hellouw

Dat Hellouw in 1969 de woonplaats van Ton Jansen werd, kwam door een samenloop van omstandigheden. De oude man bij wie hij tot beider tevredenheid op kamers woonde in Utrecht, wilde zijn laatste jaren op het platteland slijten. Door de ruilverkaveling* kwamen er boerderijen leeg te staan in het dorp. En Ton rondde net zijn studie Sociale Wetenschappen af waardoor hij overal kon gaan wonen.

Verbinding zoeken

“Als je in zo'n dorp komt wonen, heb je hoe dan ook een verbinding te leggen”, vindt Jansen. ”Ik meldde me als actief PvdA-lid bij de plaatselijke afdeling aan, maar het bleef stil. Toen de regionale afdeling in 1971 een bijeenkomst organiseerde over de gemeentelijke herindeling, dacht ik: daar moet ik bij zijn.” Hij ging erheen en trok zijn mond open. “Voor je het weet zit je dan in een commissie.” In 1978 is de gemeente Neerijnen een feit en wordt Jansen bestuursvoorzitter van de plaatselijke PvdA.

Raadslid en lijsttrekker

“Maar wanneer was dat gedonder en gedoe dan?” vraagt Jansen zich hardop af. “Ja dat was toen jij in de raad wilde en lijsttrekker zou worden”, verheldert Aart Kusters, partijgenoot en mederaadslid. “Want als het gaat over macht en zo, zijn er altijd redenen te vinden om tegen iemand te zijn. En toen was het ineens: ‘wij willen niet enen homo als lijsttrekker’. Wij hebben daarop gezegd ‘als er iemand is die kan aantonen dat er een oorzakelijk verband is tussen kwaliteit van bestuur en seksuele geaardheid, dan houden wij ons aanbevolen voor die argumenten. Maar zolang die argumenten er niet zijn, telt seksuele geaardheid niet’.” Jansen: “Nou ja, in zo’n dorp – en dan ben je pas nieuw – kan dat voor mensen een reden zijn. Daar kan ik me wel wat bij voorstellen.”

Memorabele bijeenkomst

Kusters: “Het werd een knetterende ruzie, maar wij zeiden tegen elkaar: ‘we gaan hier niet voor aan de kant’. En toen heeft de gewestelijk voorzitter van de PvdA, Meine Pit, de hele club bij elkaar geroepen. Dat was een memorabele bijeenkomst.” Jansen: “Absoluut, dat was geschiedenis schrijven. Meine Pit zei: ‘Ik heb gehoord dat dit en dat is gebeurd. Is dat zo?’ Ja, dat was zo. ‘Dan zijn jullie allemaal, al-le-maal, geroyeerd. Bij deze zijn jullie geen lid meer van de PvdA. Daar op tafel ligt een verklaring dat je niet zult discrimineren. Als je díe ondertekent, mag je weer terugkomen.’ Nou, dat vond ik bijzonder. Dus de lijst die al was vastgesteld, die werd toen ongeldig.”

‘Nog nooit een flikker gezien?’

"Er ontstond een heleboel tumult en toen kwam er uitleg en moest ik natuurlijk ook wat zeggen. ‘Heb je nog nooit een flikker gezien? Nou, kijk dan maar goed want hier staat er eentje. En ik ben al anderhalf jaar bezig met de partij hier en doe mijn best voor jullie dus wat is er nu opeens…’ Afijn, zo’n soort verhaal. Toen hebben de leden die de verklaring hadden ondertekend, opnieuw de lijst vastgesteld en stond ik ineens wel op nummer 1.”

Na de verkiezingen

“Ik dacht: nu weet iedereen hoe het zit, dus ik mag het dan wel binnen de partij gewonnen hebben, maar de bevolking moet mij natuurlijk niet. Nou, na die verkiezingen waren we opeens veruit de grootste partij. Dat was echt heel bijzonder.”

Tot dan toe was een VVD’er loco-burgemeester. “Ik zei: 'Ja, jongens, ik wil nou niet moeilijk doen, maar kijk eens naar de uitslag van de verkiezingen. Het is logisch dat dat ook gevolgen heeft.' Ook dat hebben ze geaccepteerd. Maar toen begon het spel weer opnieuw. De andere partijen wilden niks meer met de PvdA te maken hebben en gingen met zijn drieën het college vormen. Ik dacht: nou, dan heb ik vier jaar de tijd om te laten zien hoe we het doen als PvdA.”

In de oppositie

“Als oppositieleider kon ik bijvoorbeeld wat doen voor het onderwijs”, vervolgt Jansen. “De betreffende bestuurscommissie zorgde altijd dat het meeste geld naar het christelijk onderwijs ging.” Jansen stelde dit ‘heel subtiel’ aan de orde. “Ik heb de VVD-wethouder toen meegekregen. 'Nee, dit kan echt niet zo. We gaan dat anders doen’.”

Na de volgende gemeenteraadsverkiezing in 1986 was de PvdA nóg groter en werd Jansen wethouder en loco-burgemeester. Twee jaar later, door het vroegtijdig overlijden van burgemeester Wijngaarden, werd hij burgemeester.