Een nieuw besef van een nieuwe generatie historici

Barbara Esseboom

Barbara’s familie en familieverhalen waren noodzakelijk voor het uitvoeren van het genealogisch onderzoek. Toen we vastliepen met de bronnen in het Nationaal Archief en daar in de kantine onze opties aan het bespreken waren, werden we plots benaderd door een man wiens stamboom aan die van Barbara raakte. Ook Barbara’s nicht vergezelde ons en zo, met de telefoon in de hand om familie te bellen voor vragen, konden we een heel stuk van de stamboom invullen dat ons anders onbekend was gebleven.

Niet alleen kwam de geschiedenis zo tot leven, ook kregen we een besef van hoeveel mensen getroffen en betrokken waren bij de slavernijgeschiedenis. Dit besef kwam ook op toen we aan de slag gingen met de bordelleren. In de borderellen werd geregistreerd hoeveel compensatie een eigenaar ontving voor de slaafgemaakte mensen in zijn bezit. Dikke pakketten met eindeloze lijsten van slaafgemaakte mensen lagen voor ons, pakketten die slechts een klein deel vormden van het totale aantal. Door ons archiefonderzoek kwam het daadwerkelijke besef van het aantal slachtoffers van de slavernij. De geschiedenis werd niet alleen levend, maar ook menselijk.

Kijken door een nieuwe lens

Behalve levende bronnen zijn ook archiefbronnen als de borderellen van grote waarde voor genealogisch onderzoek. Om waardevolle inzichten uit deze bronnen te halen is een verschuiving van perspectief noodzakelijk. Deze hernieuwde kijk op bestaande bronnen verlegt de focus van de eigenaren naar de ervaring van de slaafgemaakte personen. Een van deze bronnen is het slavenregister. Het oorspronkelijke doel van de slavenregisters was om de compensatie van slaveneigenaren te registeren. Tijdens de emancipatie van 1863 ontvingen zij driehonderd gulden voor elke slaafgemaakte persoon. Nu kunnen de registers echter gebruikt worden om familielijnen van de slaafgemaakte personen terug te traceren.

Een breuk in het verleden

Onder meer door de slavenregisters konden we samen met Barbara haar familielijn terug traceren tot het begin van de negentiende eeuw. De zoektocht leidde ons naar Barbara’s voormoeder Peggy, die omstreeks 1800 werd geboren en vroedvrouw was op een plantage te Nickerie. Dat het spoor daar dood liep, toont de beperking aan van onze afhankelijkheid van Europese bronnen. Veel informatie die door de kolonisten als irrelevant werd beschouwd, is verloren gegaan. Daardoor is er veel dat we niet weten over de levens van slaafgemaakte mensen en over Barbara’s familiegeschiedenis. Het is onwaarschijnlijk dat we er nog achter zullen komen wanneer Barbara’s voorouders in Suriname aankwamen en uit welke regio in Afrika zij afkomstig waren. Barbara’s verhaal is een van de velen. De slavernijperiode heeft een breuk veroorzaakt in de familiegeschiedenis van veel mensen, die zij tot op het heden niet kunnen helen.

Ondanks alle beperkingen worden steeds meer verhalen naar boven gehaald. Verhalen over familieconnecties, afkomst en de levens van de slaafgemaakte mensen. Zo wordt het mogelijk de diversiteit en complexiteit te tonen die het slavernijverleden kenmerkt. De geschiedenis krijgt een gezicht.

Lees hier deel 1 van het spoor van de maand januari, een persoonlijk verhaal van Barbara Esseboom.

Meer informatie over het project bij Erfgoed Gelderland.

Geïnteresseerd in meer verhalen over het slavernijverleden van Gelderland, Nederland of de wereld? Kijk dan vooral op de website van Mapping Slavery. 

Rechten

Laura de Jong en Robin Akkermans, CC-BY-NC