Inleiding: Sanering van de Benedenstad

Een Ongekend Nijmeegs verhaal

Een drietal bewoners voor hun woningen in de Ottengas, ca. 1930/1935

Het nummer 'Zie je mij?' dat LAKSHMI schreef voor Ongekend, optreden in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis

De Benedenstad is een bijzonder stuk Nijmegen. In vroegere tijden, de (late) Middeleeuwen en wat later, was het een welvarend stadsdeel. Na de afbraak van de stadsmuren in het laatste kwart van de negentiende eeuw verslechterde de situatie.

Afbraak stadsmuren Nijmegen

Na het aannemen van de vestingwet in 1874, werden de stadswallen afgebroken en kon Nijmegen uitbreiden. Wie het kon betalen trok naar de Bovenstad: met name naar de singels en de ruimere buitenwijken. Wie dat niet kon betalen, bleef in de Benedenstad. De vroegere bewoners van de huizen verhuurden die per kamer - vaak aan één gezin per kamer. Een paar duizend mensen woonden, dicht op elkaar, in de 'gasjes'. De huurwoningen werden steeds slechter, er was sprake van wijdverspreide armoede.

Jan Jacob Weve

Zo blijkt uit rapporten van de ingenieur en architect Jan Jacob Weve dat de problemen qua huisvesting al eind negentiende eeuw groot waren. De slechte toestand van delen van de Vleeshouderstraat, Steenstraat en Strikstraat worden onverbloemd door hem beschreven. ''Nos. 67 en 69 De woningen zijn van tijd tot tijd onbewoonbaar door den stank van een daaronder gelegen paardenstal, uitkomend in de Steenstraat''.

Verkrotting en sloop

De verkrotting versnelde na het openen van de Waalbrug. Voor Nijmegen een zegen, voor de Benedenstad bepaald niet. Er was hiermee een directe goede verbinding naar het centrum, veel kopers kwamen niet meer in de Benedenstad. Acties van de Stichting Sanering Oude Stad, een groep betrokken Nijmeegse inwoners, zetten nog voor de Tweede Wereldoorlog de sloop van oude, verkrotte panden in het stadsdeel in gang.

Na de Tweede Wereldoorlog is er veel gesloopt. In de jaren vijftig en zestig was het verzet hiertegen zeer beperkt, hoewel de bewoners graag wilden blijven in 'hun' wijk. Vanaf begin jaren 70 slaat dat om. Er kwam protest en men eiste inspraak in de plannen. Er is uiteindelijk gekozen voor herbouw met behoud van het originele karakter van de wijk. Iets dat nu landelijk wordt toegepast bij stadsvernieuwingsprojecten in andere steden.

Deze special is een bewerking van de dubbelexpositie 'De sanering van de Benedenstad. Een Ongekend Nijmeegs verhaal' die in oktober 2022 te zien was in het Regionaal Archief Nijmegen en het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis.