Met dynamiet te werk

Dienstplicht

‘Ik kom uit Haarlem en kwam tijdens de dienstplicht in Arnhem terecht. De IJssellinie werd ontmanteld. Dat werd onder andere gedaan met springstof. Het opblazen van de grote betonnen platen ging trapsgewijs. Diepe gaten werden geboord, waar de springblokjes in geplaatst werden. Vervolgens moest iedereen een veilige afstand nemen en werd het tot ontploffing gebracht.

Geheimhouding

Tot 1992 is de IJssellinie geheim gebleven. Tijdens de ontmanteling was het verboden gebied. Ook toen wandelden en fietsten er mensen over de dijk, maar dichtbij konden ze niet komen. In de weekenden ging ik terug naar huis in Haarlem. Mijn familie vroeg dan wat ik had gedaan. “Bunkers slopen aan de IJssellinie,” zei ik dan. Bijna niemand wist van het bestaan van de IJssellinie, één keer antwoordde iemand, “O ja daar weet ik van.” Het was ons niet verboden om er over te praten.

Een fijn team

Het was fijn werken op de Defensiehaven. Er hing een goede sfeer en we vormden een goed team met elkaar. We werden echte kameraden. Heel lang heb ik nog contact gehad met één van de jongens waarmee ik toen samenwerkte, met hem was ik overgeplaatst naar Arnhem vanuit Soesterberg. Ik werkte tot december in Arnhem, daarna werd ik overgeplaatst naar Olst. Daar heb ik tot september 1965 gewerkt.

Koude Oorlog

Niemand wist van de IJssellinie, vooral niet in het westen van het land. Voor een Russische invasie was men bij mij thuis minder bang. Volgens mijn ouders kwam het gevaar vooral uit China, dat was ten tijde van de Koreaanse oorlog - het gele gevaar - dat als een dreigende grootmacht gezien werd. Het was vooral een periode van wederopbouw, materialen waren schaars. Er was bijvoorbeeld nauwelijks goed glas. IJmuiden met ruime omgeving was namelijk een spergebied, verboden terrein in de oorlog. Men had binnen dat gebied al het hout uit de verlaten huizen gehaald, want daar was een groot tekort aan.

“Stoppen!”

‘Er ging ook weleens wat mis bij het werken met springstof. In Olst moesten wij aankomende auto’s tegenhouden als er een explosie ging komen. Een bestuurder weigerde te stoppen, ook toen we voor de auto bleven staan. Meter voor meter werden we teruggedrongen. Toen kwam de knal. Ik heb nog nooit iemand zo snel achteruit zien rijden. Zelf moesten wij aan de kant stappen om brokstukken te ontwijken. Ook heb ik meegemaakt dat iemand van Rijkswaterstaat zag dat ik een spijker door een stuk hout in een blok springstof sloeg. Hij vluchtte in paniek weg. Onnodig, want er kon niets gebeuren.

Sloop en herbouw

Ik was eens in Twello, daar ving ik een gesprek op van iemand die vertelde dat hij tijdens het roeien over de IJssel langs die bunkers kwam. Toen ik hem zei dat ik ze afgebroken had, zei hij: “Dan heb je het niet goed gedaan.” Toen ik ging kijken, zag ik wat er allemaal nog was: De Commandobunker, de Hospitaalbunker, Shermantanks in beton en andere verdedigingswerken. Aan de andere kant van de rivier was dan ook nog de Laacc-bunker. Dat alles wist ik helemaal niet. Bijna geschokt was ik om te zien dat een doorlaat in de dijk die wij hadden afgebroken, er weer lag. Men stuitte erop bij het aanleggen van een fietspad.

3D-animaties

Toen kwam de gedachte in me op: Wat jullie kunnen, kan ik ook. Ik heb de IJssellinie afgebroken, ik ga hem ook weer opbouwen, in 3D! Inmiddels heb ik animaties over de IJssellinie bij Olst en Arnhem. Deze animaties staan op YouTube. Je kunt zien hoe het caisson werkte of hoe zo’n afweergeschut eruit zag. Op die manier kunnen mensen veel meer te weten komen over de Defensiehaven en de IJssellinie’

Bekijk hier de 3D-animaties van de heer Kok op YouTube!

Dit verhaal over Walter Kok is geschreven door Kees Huntink, op basis van een interview door Kees Huntink in het kader van een oral history project over de Defensiehaven, voor de gemeente Arnhem in 2021. De Defensiehaven was onderdeel van de IJssellinie: een verdedigingswerk dat tot haar opheffing in de jaren 1960 en daarna zo veel mogelijk geheim werd gehouden. Op 6 mei 2021 ging de documentaire 'Geheim aan de Rijn: verhalen over de Defensiehaven' in première. Benieuwd? Kijk 'm op YouTube door hier te klikken.

Rechten

Kees Huntink, CC-BY