Oorlog door de ogen van een kind

Herinneringen aan de oorlog in Twello

Veel van de mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt en die daar nu over vertellen waren destijds nog kind. Maar hoe is dat nu eigenlijk, om als kind een oorlogsgevecht mee te maken? Bertus Ten Bosch uit Twello heeft uitgebreid zijn jeugdherinneringen aan de Tweede Wereldoorlog op papier gezet en aangevuld met archiefonderzoek. In dit fragment vertelt hij onder andere hoe hij als tienjarig jongetje de luchtaanvallen op Duitsland beleefde.

Donkere avonden

Als je 's avonds op straat liep was alles volslagen donker. Iets wat je je nu nauwelijks meer kunt voorstellen. Het was bedoeld om overvliegende Engelse vliegtuigen het moeilijk te maken, zich te oriënteren.

Engelse vliegtuigen

Het is één van die donkere avonden, dat wil zeggen, nergens brandt licht, behalve in de huiskamer waar één lampje brandt. Mijn vader zit op zijn eigen plaats aan tafel de krant te lezen. De rest van het gezin zit rond de kachel, als plotseling mijn vader de krant neer legt en zegt: "Ik geloof dat ik wat hoor." Ik sta op en ga naar buiten, waar het koud is. Ik loop naar de weg, waar zich ook al andere mensen verzameld hebben. Ze staan op de weg en zitten bij Tiemens op het hek. Allemaal mensen uit de buurt. Héél in de verte klinkt een dof gebrom. Ik ben bang. Ik ben nog maar tien jaar. In de nabijheid van die grote mensen, voel ik mij tamelijk veilig. Er wordt zacht gepraat. Verder is er niets, alleen dat gebrom, dat steeds dichterbij komt. Alles is donker en er is geen verkeer op straat. Af en toe schijnt er even een bleke maan door de wolken.

Duitse afweer

De bommenwerpers zijn nu bijna recht boven ons en plotseling schieten er felle lichtstralen de lucht in. Op verschillende plaatsen. Ze staan in Apeldoorn, Zutphen en Deventer. Het zijn Duitse zoeklichten, die proberen de vliegtuigen in hun kruislicht te vangen, zodat het luchtafweergeschut in actie kan komen. Er wordt nu ook geschoten. Het zijn zware mitrailleurs die opgesteld staan in de loopgraven, welke lopen vanaf de "Volle Hand" tot het kerkhof van Terwolde. De granaten zijn duidelijk te volgen, omdat er lichtspoor tussen zit. Er heerst een orgie van lawaai. Grote trossen lichtkogels hangen boven Apeldoorn ("bundels", zei mijn vader). De bommenwerpers zijn natuurlijk niet te zien, maar het zijn er honderden. Er zijn nachten geweest dat er een formatie van duizend vliegtuigen richting Duitsland ging.

Sporen van de oorlog

Dit is één van die nachtelijke aanvallen op Duitsland die ik mij glashelder kan herinneren. De volgende dag lag het bezaaid met stroken zilverpapier, wat in werkelijkheid aluminiumfolie is, dus metaal. Wij noemden ze rouwbandjes, omdat de achterkant zwart was. Ze waren er in alle maten, de kleinste waren enkele millimeters breed, de grootste vijf centimeter en wel anderhalve meter lang. De Engelsen noemden het "Window". We waren eens aan het eieren zoeken langs de Hank toen we in een meidoornhaag een nestje vonden van een merel, die helemaal gemaakt was van die strookjes zilverpapier.

Er kwamen ook andere dingen naar beneden, zoals beugels waar de hulzen mee aan elkaar zitten. En papier, van allerlei soort. Pamfletten met teksten en verder alles wat uit het vliegtuig werd gegooid. Vaak waren de vliegtuigen allang verdwenen, dan zweefde er nog van alles in de lucht. En als het dan dicht in de buurt bij ons neerkwam dan renden wij er naar toe. Het was trouwens behoorlijk gevaarlijk want de granaatsplinters van het afweergeschut en de lege mitrailleurhulzen, regenden naar beneden.