Van bibliothecaris tot klavecimbelbouwer

Interview met Jan Kalsbeek

Jan Kalsbeek maakte een bijzondere carrièreswitch. Hij ruilde zijn werk als bibliothecaris in voor het vak van klavecimbelbouwen. Met behulp van vrienden, tekeningen en boeken trainde hij zichzelf in het bouwen van klavecimbels. Zijn oog voor detail, kennis van klassieke muziek en passie voor het instrument en haar geschiedenis, zorgde ervoor dat hij inmiddels al meer dan honderd instrumenten heeft gebouwd. In de toekomst wil Jan hele bijzondere klavecimbels bouwen, die buiten het geijkte stramien vallen.

“Ik ben geboren in Oegstgeest. Na mijn afstuderen heb ik als bibliothecaris gewerkt. Ik speelde veel op de piano van mijn ouders. Toen ik voor mijn werk naar Gelderland verhuisde had ik geen instrument meer. In die tijd was ik erg geïnteresseerd geraakt in klavecimbels en ik kon een oud, goedkoop instrument overnemen dat nogal beschadigd was. Samen met een vriend, die handenarbeidleraar was, ben ik dat gaan opknappen om er op te kunnen spelen. Nadat we dat project af hadden, zei die vriend: ‘zullen we een nieuwe maken?’ ‘Kan dat dan?’ dacht ik. Maar hij had daar alle vertrouwen in en ik heb mij laten overhalen. We hadden echter geen geld voor materiaal. Toen kwam mijn vader te hulp. Hij zei: ‘Als jij een nieuwe maakt dan wil ik de ouwe en betaal ik het materiaal voor de nieuwe.’

Full-time klavecimbels bouwen

Ik ben de eerste tijd klavecimbels blijven bouwen voor mezelf. Als ik er een af had dan verkocht ik de ouwe. Na een tijdje gingen mensen al bestellen voordat ik het af had. Ik ben begonnen in de slaapkamer. Langzamerhand wilde ik het als beroep gaan doen, maar ik had er niet helemaal de moed toe. Tot een vriend uit de buurt van Zutphen zei: ‘Jan, gooi die suffe bibliotheek er toch uit en ga je hart volgen’. Ik heb dat met mijn vrouw overlegd en die heeft me daarin gesteund.

Nu ik dood ben zing ik

Het is heel raar. Je bouwt een instrument dat zijn oorsprong honderden jaren geleden heeft. Doordat je je er zo in verdiept, in de instrumenten, in de technieken, in de kunst die er op staat, voel je een zekere band met de mensen die dat vroeger gedaan hebben. Als ik naar oude instrumenten kijk word ik vaak geraakt door de liefde waarmee het gemaakt is. Je kunt twee instrumenten hebben die vrijwel geheel naar dezelfde tekening zijn gebouwd maar allebei heel anders klinken. Mijn instrumenten klinken naar mij, daar kan ik niets aan doen. Het is natuurlijk ook wonderlijk. Het is in feite een stel planken aan elkaar gelijmd, wat snaren er overheen en wat leuke toetsen erin. Maar als iemand er mooi op gaat spelen, dan doet het je wat. In ouwe tijden was dat begrip er al. Er is een Italiaans gedicht waarin een strofe voorkomt die luidt: toen ik leefde zweeg ik, nu ik dood ben zing ik. Dat gaat over het hout van een muziekinstrument. Aan het eind van het proces als er op gespeeld wordt kan je pas echt beoordelen hoe een clavecimbel is.

Klavecimbels buiten het geijkte stramien

Ik ben 65, het is een enorme verandering als je opeens pensioen krijgt. Ik heb nu pas gemerkt hoe ik altijd onder druk stond om genoeg geld binnen te krijgen. Ik heb wel over een opvolger gedacht natuurlijk. Ik ben wel eens met mensen bezig geweest, maar het is niet een weg die ik zal volgen. Ik heb ook wel stagiaires gehad maar ik werk het liefst alleen. Ik bouw zo af en toe voor een opdracht en ik ben echt van plan een aantal bijzondere klavecimbels te bouwen die een beetje buiten het geijkte stramien vallen omdat ik gewoon benieuwd ben hoe die klinken.

Dit verhaal is onderdeel van het oral history project Gemaakt in Gelderland. Oral history is een interviewmethode die de herinneringen van mensen vastlegt. Het verhaal van Jan Kalsbeek is opgetekend door Margreet Schimmel, lid van de werkgroep Oral History Gelderland.